شرح زيارت آل ياسين (فارسي)

--------------------------- جلد كتاب 1 ---------------------------
شرح زيارت آل ياسين
على الكورانى العاملى
مترجم : مسلم خاطرى
--------------------------- 1 ---------------------------
بسم الله الرحمن الرحيم
شرح زيارت آل ياسين
نويسنده :
على كورانى عاملى
مترجم :
مسلم خاطرى
--------------------------- 2 ---------------------------
عنوان قراردادى : زيارت نامه آل ياسين . شرح
عنوان و نام پديدآور : شرح زيارت آل ياسين ، على كورانى عاملى ، مترجم : مسلم خاطرى
مشخصات نشر : قم ، باقيات ، 1393 .
مشخصات ظاهرى : 144 ص ؛ 5 / 14 * 5 / 21 س م .
شابك : ISBN : 978 - 600 - 213 - 140 - 9
فهرست نويسى : فيپا
موضوع : زيارت نامه آل ياسين - نقد و تفسير
شناسه افزوده : على كورانى ( 1944 م ) - توشيحگر
شناسه افزوده : مسلم خاطرى - مترجم
رده بندى كنگره : 1393 9 ك 1170422 / 7 / 271 BP
رده بندى ديويى : 777 / 297
شماره كتابشناسى ملى : 3483454
شرح زيارت آل ياسين
على كورانى عاملى
مترجم : مسلم خاطرى
ناشر : باقيات
چاپخانه : هنارس
چاپ : اول - 1393
شمارگان : 5000 نسخه
شابك : ISBN 978 - 600 - 213 - 140 - 9
قيمت : 5000 تومان
" كليه حقوق محفوظ است "
قم ، خيابان معلم ، نبش كوچه 15 ، نشر باقيات - چاپ وفا
تلفن : 37743900 ( 025 ) - موبايل : 09122525625
Email : Vafaprint 110 @ gmail . com
--------------------------- 3 ---------------------------
فهرست
مقدمه مترجم 7
مقدمه نويسنده 9
فصل اول : بحثى پيرامون سند و متن زيارت
متن زيارت بنابر روايت طبرسى : در كتاب الاحتجاج 12
متن و سند زيارت بنابر روايت ابن مشهدى : در كتاب المزار 17
چند نكته 27
متن كامل روايت 27
آيا زيارت از كلام خود امام بوده يا از سفير امام ؟ 28
توجه به خداوند به وسيله اهل بيت عليهم السلام و توجه به اهل بيت عليهم السلام 33
فصل دوم : مقامات امام زمان عج نزد خداوند متعال
سلام على آل ياسين 38
تعارض بين ظهور و نص 41
آيا جمع بين دو معنا ممكن است ؟ 44
دوران حضرت إلياس پس از حضرت سليمان عليه السلام بود 44
السلام عليك يا داعى الله و ربانى آياته 47
بطلان مبناى نهضت هاى اسلامى 48
--------------------------- 4 ---------------------------
هيچ كس دعوت به سوى خدا را ندارد مگر با اجازه خود خداوند 50
دعوت كنددگان اصلى به سوى خداوند تعالى 55
نتيجه : 57
دعوت جهانى امام زمان عج 58
مقام دعوت كننده به سوى خداى تعالى 59
السلام عليك يا داعى الله و ربانى آياته 61
ربانيون و ربيون و عالم ربانى 62
آيات الهى به چه معناست ؟ 64
انواع آيات الهى و انواع تلاوت كنندگان آن 65
و آيات ديگر 66
السلام عليك يا باب الله و ديان دينه 67
معنى باب الله بودن امام زمان عج 69
تكبر نسبت به اهل بيت عليهم السلام ، تكبر بر خداوند متعال است 71
السلام عليك يا باب الله و ديان دينه 72
السلام عليك يا خليفة الله و ناصر حقه 76
السلام عليك يا خليفة الله و ناصر حقه 80
السلام عليك يا حجة الله و دليل ارادته 80
السلام عليك يا حجة الله و دليل ارادته 84
نمونه اى از اراده الهى 84
عظمت مقام ، دليل اراه الهى بودن 87
السلام عليك يا تالى كتاب الله و ترجمانه 88
السلام عليك يا تالى كتاب الله و ترجمانه 90
السلام عليك يا بقية الله فى ارضه 94
السلام عليك يا ميثاق الله الذى اخذه و وكده 98
پيامبر اعظم اولين مخلوقى بودند كه پيمان الهى را پاسخ دادند 101
--------------------------- 5 ---------------------------
اولين پاسخگوى به پيمان در بين فرشتگان 102
پيمان خاص از پيامبران براى پيامبر اسلام صلى الله عليه واله 102
تعهد پيامبران براى يارى پيامبر در زمان رجعت 104
عهد و پيمان از مومنين براى سكوت و تحمل بلاها 105
عهد و پيمان مومنين با خداوند متعال براى دوست داشتن اميرالمؤمنين عليه السلام 105
پيمان گرفتن از همه مخلوقات 106
ولايت اهل بيت عليهم السلام بالاترين عهد و ميثاق 107
" السلام عليك يا ميثاق الله " به چه معناست ؟ 109
السلام عليك يا وعد الله الذى ضمنه 109
وعده الهى به قرارى دولت عدل 109
تاكيد پيامبر و ائمه عليهم السلام بر حتمى بودن وعده الهى 112
وعده الهى قطعى تر از قطعى است 113
علم منصوب به چه معناست ؟ 114
معناى علم مصبوب 115
امام زمان عج ، يار و نجات بخش امت و همه جهانيان 116
امام زمان عج ، رحمت فراگير 117
معناى وعده راستين ( وعدا غير مكذوب ) 118
فصل سوم : محبت مومنين نسبت به امام زمان عج و ستايش ايشان
آيا ايمان چيزى غير از دوستى و دشمنى است ؟ 120
تفاوت مردم در مقدار حب و بغض 120
حب و بغض صحيح نيازمند عقل و شرع است 121
حب پيامبر و خاندان ايشان از برترين انواع حب است 122
جاذبيت شخصيت امام زمان عج 125
هفت سلام به امام در حالت هاى مختلف آن حضرت 126
--------------------------- 6 ---------------------------
السلام عليك حين تقعد 127
السلام عليك حين تقوم 127
السلام عليك حين تقرا و تبين 128
السلام عليك حين تصلى و تقنت 130
السلام عليك حين تركع و تسجد 130
السلام عليك حين تهلل و تكبر 130
السلام عليك حين تحمد و تستغفر 131
سلامهاى پايانى زيارت آل ياسين 131
السلام عليك حين تصبح و تمسى 131
السلام عليك فى الليل اذا يغشى والنهار اذا تجلى 132
السلام عليك ايها الامام المامون 132
السلام عليك ايها المقدم المأمول 133
السلام عليك بجوامع السلام 133
فصل چهارم : شاهد گرفتن امام بر عقائدمان
شاهد گرفتن بر عقيده به چه معناست ؟ 136
گواهى بر اينكه ائمه عليهم السلام حجتهاى الهى هستند 138
انتم الأول والآخر 139
گواهى به قيامت و حسابرسى 141
ولايت وطلقه براى اهل بيت عليهم السلام 142
ولايت و برائت دو اصل ثابت در تمام اديان 143
--------------------------- 7 ---------------------------
بسم الله الرحمن الرحيم

مقدمه مترجم

توسل به امام زمان ( عليه السلام ) و توجه به آن امام بزرگوار ، با جسم و جان هر شيعه اى آميخته شده و همه ما از ابتداى كودكى تا پايان عمر ، در هر امري ، به آن حضرت و نيز ساير حضرات معصومين : متوسل مى شويم .
زيارت آل ياسين زيارتى است كه از ناحيه خود امام زمان ( عليه السلام ) به خواندنش سفارش شده و يكى از بهترين راه ها براى توسل و توجه به آن حضرت است .
استاد بزرگوار و دانشمند نامدار جهان شيعه ، حضرت آيت الله على كورانى عاملي ، شرحى مختصر و مفيد بر اين زيارت گرانبها نگاشته اند كه همچون ديگر كتابهاى ايشان ، كتابى ناب و بسيار قابل استفاده است .
اصل كتاب به زبان عربى بوده و در ميان عرب زبانان نيز بسيار مورد استقبال واقع شد ؛ اما توجه به دو واقعيت مهم ، ما را بر آن داشت تا اين كتاب را به فارسى ترجمه كنيم :
يكى آنكه : تعداد قابل توجهى از شيعيان جهان ، به زبان فارسى تكلم مى كنند ؛
--------------------------- 8 ---------------------------
ديگر آنكه : در روايات فراوانى بر اين امر تصريح شده كه بسيارى از ياران و ياوران امام زمان ( عليه السلام ) از بين فارس زبانان خواهند بود .
از اين روى و نيز به رسم شاگردى و به پاس آموخته هايم از استاد بزرگوار ، برخود لازم دانستم تا اين كتاب سودمند را به زبان فارسى ترجمه كنم ؛ باشد كه منتظران و دوستداران فارس زبان
امام زمان ( عليه السلام ) نهايت استفاده را از آن ببرند .

مسلم خاطرى / 1392

--------------------------- 9 ---------------------------
مقدمه نويسنده
به تقريب ، يك چهارم از مسلمانان جهان به وجود امام زمان ( عليه السلام ) باور داشته و معتقدند آن حضرت غائب بوده و به دستور الهى به همراه جناب خضر ( عليه السلام ) و سپاهيان الهي ، در پس پرده غيب فعاليت مى كنند تا زمانى كه خداوند ايشان را ظاهر سازد و آنها زمين را از عدل و داد پر سازند ، همان گونه كه از ظلم و جور پر شده است . بسيارى از مومنين نيز هر روز با زبانهاى گوناگون و با شيوه هاى مختلفى كه از علما و ائمه ( عليهم السلام ) آموخته اند ، زيارت هاى آن حضرت را مى خوانند ؛ زيارت هايى كه شامل سلام بر آن حضرت ، ذكر اوصاف و مقامات الهى ايشان و درخواست رضايت و دعا و شفاعت از ناحيه آن حضرت است . يكى از زيارت هاى مشهور آن حضرت ، زيارت آل ياسين است . وجه نام گذارى اين زيارت به آل ياسين آن است كه با سلام بر آل ياسين - كه خاندان پيامبر اكرم ( صلى الله عليه وآله ) هستند - آغاز مىشود .
عده اى از دوستان مومن از من خواستند تا شرحى بر اين دعا بنويسم ؛ من نيز اين كتابچه را در شرح اين زيارت نگاشته و سعى كردم بيشتر به معانى و مفاهيم
--------------------------- 10 ---------------------------
اين دعا بپردازم تا الفاظ آن ؛ چرا كه نفع اين كار براى عموم مردم بيشتر است .
البته لازم است [ در شرح اين دعا ] به بلاغت بى مانند اهل بيت ( عليهم السلام ) نيز اشاره شود ؛ چرا كه ايشان ، فصيح ترين عرب بودند و لگام زبان عربى و بلكه تمامى زبانها ، در دست آنان است .
زيارات ائمه ( عليهم السلام ) - كه مجموعه اى بسيار غني ، قابل دقت و تامل است - بابى است كه اهل ادب چندان با آن آشنا نيستند ؛ در اين ميان مى توان به طور ويژه از دو زيارت جامعه كبيره - كه امام هادي ( عليه السلام ) آن را تعليم داده اند - و آل ياسين - كه متن آن شباهت زيادى به جامعه كبيره دارد - نام برد .
اميد كه خداوند متعال همه ما را از محبت ، زيارت و شفاعت پيامبر و آل ايشان ( عليهم السلام ) بهرمند سازد ؛ انه سميع مجيب .
على كورانى عاملي
شهر مقدس قم
بيستم شعبان المعظم 1434
--------------------------- 11 ---------------------------

فصل اول: بحثى پيرامون سند و متن زيارت

--------------------------- 12 ---------------------------

متن زيارت بنابر روايت طبرسى ; در كتاب الاحتجاج

سلامٌ على آل ياسين
سلام بر آل ياسين
السلامُ عليك يا داعي الله ورباني آياته
سلام بر تو اى دعوت كننده الهى و پروراننده آيات خدا !
السلام عليك يا بابَ الله ودَيَّانَ دينه
سلام بر تو اى باب الهى و قاضى دين خدا !
السلام عليك يا خليفةَ الله وناصرَ حقه
سلام بر تو اى جانشين خداوند و يارى كننده حق خدا !
السلام عليك يا حجةَ الله ودليل إرادته
سلام بر تو اى حجت خدا و دليل و راهنماى خواست خدا !
السلام عليك يا تالي كتاب الله وترجمانه
سلام بر تو اى تلاوت كننده كتاب الهى و مترجم آن !
السلام عليك يا بقيةَ الله في أرضه
سلام بر تو اى باقيمانده الهى در زمين !
السلام عليك يا ميثاقَ الله الذي أخذه ووكَّده
--------------------------- 13 ---------------------------
سلام بر تو اى پيمان محكمِ گرفته شده از جانب خدا !
السلام عليك يا وعدَ الله الذي ضمنه
سلام بر تو اى وعده تضمين شده خداوند !
السلام عليك أيها العلمُ المنصوب ، والعِلْمُ المصبوب ، والغوْث والرحمة الواسعة ، وعداً غير مكذوب
سلام بر تو اى پرچم هدايتى كه براى مردم نصب شده ، اى عِلمِ ريزان و ريخته شده ، اى نجات و رحمت فراگير و اى وعده راستين !
السلام عليك حين تقعد ، السلام عليك حين تقوم
سلام بر تو هنگامى كه نشسته اى و سلام بر تو هنگامى كه برمى خيزي !
السلام عليك حين تقرأ وتُبين .
سلام بر تو آنگاه كه قرآن مى خوانى و تفسير ميكني !
السلام عليك حين تُصلي وتقنت
سلام بر تو هنگامى كه نماز مى خوانى و قنوت ميگيري !
السلام عليك حين تركع وتسجد
سلام بر تو هنگامى كه ركوع مى كنى و سجود مى گذاري !
السلام عليك حين تُكبّر وتُهلّل
سلام بر تو آن هنگام كه ( ( الله اكبر ) ) و ( ( لا إله الا الله ) ) مى گويي !
--------------------------- 14 ---------------------------
السلام عليك حين تحمد وتستغفر
سلام بر تو آن هنگام كه خدا را سپاس گفته و استغفار مى كني !
السلام عليك حين تُمسي وتصبح
سلام بر تو هنگامى كه صبح و شام مى كني !
السلام عليك في الليل إذا يغشى والنهار إذا تجلى
سلام بر تو هنگامى كه شب زمين را فرا مى گيرد و آن هنگام كه روز بر مى آيد !
السلام عليك أيها الإمام المأمون
سلام بر تو اى امامِ امانت دار و در امان !
السلام عليك أيها المُقَدَّمُ المأمول
سلام بر تو اى پيشاهنگ خلق و نقطه اميد !
السلام عليك بجوامع السلام
بهترين و برترين سلامها بر تو باد !
أشهدك يا مولاي أني أشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له و أن محمداً عبده ورسوله ، لا حبيب إلا هو وأهله .
آقاى من ! تو را گواه مى گيرم بر اين شهادت كه هيچ خدايى جز خداى يگانه نيست ، و اينكه محمد ( صلى الله عليه وآله ) بنده و فرستاده اوست ، و جز او و خاندانش ، محبوبى نيست .
--------------------------- 15 ---------------------------
وأشهد أن أمير المؤمنين حجته ، والحسن حجته ، والحسين حجته ، وعلي بن الحسين حجته ، و محمد بن علي حجته ، و جعفر بن محمد حجته ، و موسى بن جعفر حجته ، وعلي بن موسى حجته ، و محمد بن علي حجته ، وعلي بن محمد حجته ، والحسن بن علي حجته ، وأشهد أنك حجة الله .
و شهادت مى دهم كه اميرالمومنين حجت خداست و حسن و حسين و على بن حسين و محمد بن على و جعفر بن محمد و موسى بن جعفر و على بن موسى و محمد بن على و على بن محمد و حسن بن علي ، حجت هاى خدا هستند و شهادت مى دهم كه تو حجت خدا هستي .
أنتم الأول والآخر ، و أن رجعتكم حق لا شك فيها ، يوم لايَنْفَعُ نَفْسًا إِيمَانُهَا لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ أَوْ كَسَبَتْ فِي إِيمَانِهَا خَيْرًا .
شما اول و آخر هستيد و بازگشت شما راست بوده و هيچ شكى در آن نيست ، روزى كه ايمان آوردن سودى براى كسى نخواهد داشت اگر انسان از پيش ايمان نياورده باشد ، يا در ايمان خودش عمل نيكى نيندوخته باشد .
و أن الموت حق ، و أن ناكراً ونكيراً حق وأشهد أن النشر والبعث حق ، و أن الصراط والمرصاد حق ، والميزان والحساب حق ، والجنة والنار حق ، والوعد والوعيد بهما حق و شهادت مى دهم كه مرگ حق است ، نكير و منكر حق اند ، زنده شدن و بر انگيخته شدن حق اند ، صراط و كمينگاه الهى حق اند ، حساب رسى حق است ، بهشت و جهنم حق اند ، و وعده به آنها هم حقيقتى تخلف نا پذير است .
--------------------------- 16 ---------------------------
يا مولاي شقي من خالفكم ، وسَعِدَ من أطاعكم
آقاى من ! هركه با شما مخالفت كند بدبخت است و هركه از شما اطاعت كند خوشبخت خواهد بود .
فاشهد على ما أشهدتك عليه ، وأنا ولي لك ، برئٌ من عدوك ، فالحق ما رضيتموه ، والباطل ما سخطتموه ، والمعروف ما أمرتم به ، والمنكر ما نهيتم عنه .
پس شاهد باش بر آنچه كه تو را بدان شاهد گرفتم ، من دوست شما هستم و از دشمنان شما بيزارم ، حقيقت همان است كه شما بدان رضايت داريد و باطل همان است كه شما از آن بيزاريد ، معروف همان است كه شما بدان امر مى كنيد و منكر همان است كه شما از آن نهى مى كنيد .
فنفسي مؤمنة بالله وحده لا شريك له ، وبرسوله وبأمير المؤمنين ، وبأئمة المؤمنين و بكم يا مولاي ، أولكم وآخركم ونصرتي معدة لكم ، ومودتي خالصة لكم . ( 1 ) ( 1 ) - الاحتجاج على اهل اللجاج ج 2 ص 493
پس تمام وجود من به خداى يگانه و بى همتا و به فرستاده خدا و به اميرالمومنين و به امامان مومنين و نيز به شما اى آقاى من ايمان دارد ؛ به اولين شما و آخرين تان ، براى يارى شما آماده ام و در دوستى شما اخلاص دارم .
--------------------------- 17 ---------------------------

متن و سند زيارت بنابر روايت ابن مشهدى ; در كتاب المزار

در كتاب شريف المزار تاليف محمد بن مشهدى چنين آمده :
زيارت مولاى ما باقيمانده صالح ، حضرت صاحب الزمان كه سلام خدا بر او و بر پدرانش باد :
روايت كرد ما را شيخ بزرگوار فقيه دانشمند ، أبو محمد عربى بن مسافر العبادى - كه خدايش از او راضى باد - در حالى كه ما در خانه اش در حِلّه سَيفِيه بر او قرائت مى كرديم در ماه ربيع الاول سال پانصد و هفتاد و سه ؛ و روايت كرد ما را شيخ پاك ، ابوالبقاء ، هبت الله بن نماء بن على بن حمدون ; نيز در حال قرائت بر ايشان در حِلّه سَيفِيه ، كه هر دو فرمودند :
روايت كرد ما را شيخ امانت دار أبوعبدالله حسين بن أحمد بن محمد بن على بن طحال المقدادى ; در مشهد مولايمان اميرالمومنين على بن ابى طالب - كه صلوات خدا بر او باد - در ايوان بزرگى كه در جهت سر مبارك امام ( عليه السلام ) بود ، در دهه آخر از ذى الحجه سال پانصد و سى و نه ؛ گفت : روايت كرد ما را شيخ بزرگوار سيد پر فايده أبو على حسن بن محمد طوسى - كه خدايش از او راضى باد - در همان مشهد اميرالمومنين ( عليه السلام ) در دهه آخر ذى القعده سال پانصد و نه ؛ و گفت : روايت كرد ما را سيد سعادتمند ، پدرم أبوجعفر محمد بن حسن طوسى - كه خدايش از او راضى باد - از محمد بن اسماعيل از محمد بن اُشناس البزاز ؛ گفت : خبر داد ما را أبوالحسين محمد بن أحمد بن يحيى القمي ؛ گفت : روايت كرد ما را محمد بن على بن زنجويه القمي ؛ گفت : خبر داد ما را ابوجعفر محمد بن عبدالله بن جعفر حميري ؛ گفت : خبر داد أبو على حسن بن اُشناس و خبر داد ما را أبوالمفضل محمد بن عبدالله شيبانى كه أبوجعفر محمد بن عبدالله بن جعفر حميرى - كه اجازه نقل همه رواياتش
--------------------------- 18 ---------------------------
را به او داده - او را خبر داده كه از ناحيه مقدسه امام زمان ( عليه السلام ) - كه خدا نگهبان آن ناحيه باشد - بعد از پرسشها و دعا و توجه از جانب آن حضرت ، اين جملات صادر شد كه ابتداى آن چنين است :
بسم الله الرحمن الرحيم ، لا لأمر الله تعقلون ولا من أوليائه تقبلون ، حكمةٌ بالغةٌ ، وَمَا تُغْنِى الآيَاتُ وَالنُّذُرُ عَنْ قَوْمٍ لا يُؤْمِنُونَ .
والسلام علينا وعلى عباد الله الصالحين . فإذا أردتم التوجه بنا إلى الله تعالى وإلينا ، فقولوا كما قال الله تعالى : سلام على آل يس ، ذلك هو الفضل المبين ، والله ذو الفضل العظيم ، لمن يهديه صراطه المستقيم .
بسم الله الرحمن الرحيم ، شما نه درباره دستورات خداوند تفكر مى كنيد و نه از اولياى خداوند سخنى را مى پذيريد . اين حكمتى است رسا ، و بيم و انذار ، انسان هاى بى ايمان را سودى نمى بخشد . سلام و درود بر ما و بر بندگان صالح خداوند . هرگاه خواستيد به واسطه ما به درگاه خداوند و به پيشگاه ما روى آوريد ، اين دعا را بخوانيد كه خود خداوند عزوجل آن را فرموده است :
سلام بر آل ياسين ، كه اين همان فضل آشكار است و خداوند صاحب همه فضلهاست و هر كس را بخواهد به راه راست هدايت مىكند .
اما توجه جناب حميرى به حضرت اين چنين بوده :
قد آتاكم الله يا آل يس خلافته ، وعِلْمَ مجاري أمره ، فيما قضاه ودبره وأراده في ملكوته ، وكشف لكم الغطاء ، وأنتم خزنته وشهداؤه وعلماؤه وأمناؤه ، وساسة العباد ، وأركان البلاد ، وقضاة الأحكام ، وأبواب الإيمان .
--------------------------- 19 ---------------------------
اى آل ياسين خداوند جانشينى خود را به شما سپرده است و مجارى امر خود را در آنچه كه تقدير و تدبير كرده و در امورى كه آن را مرتب ساخته و آن را در ملكوت خود اراده كرده است به شما آموخته است ، او پرده را از پيش چشمان شما كنار زده ، شما گنجينه هاى علم او و گواهان او و امانتدارانش هستيد و شماييد كه اداره امور بندگانش را بر عهده داريد و ستون سرزمينهاى آنان هستيد و شماييد كه در ميان مردم به حكم خداوند داورى مى كنيد و درهاى ايمانيد .
و من تقديره منائح العطاء بكم ، إنفاذه محتوماً مقروناً ، فما شئ منه إلا وأنتم له السبب واليه السبيل ، خياره لوليكم نعمة ، وانتقامه من عدوكم سخطة ، فلا نجاة ولا مفزع إلا أنتم ، ولا مذهب عنكم ، يا أعين الله الناظرة ، وحملة معرفته ، ومساكن توحيده في أرضه وسمائه .
يكى از امورى كه خداوند آن را تقدير فرموده اين است كه بخششهاى زيادى را به شما عطا كرده است . تقدير او حتمى است و تنها سبب آن شما هستيد . راه همه به سوى اوست . اين كه او شما را به عنوان دوست خود برگزيده يك نعمت است و اين كه او از دشمنان شما انتقام ميگيرد خشم او را نشان ميدهد . راه نجات همگان و پناهگاه همه تنها شماييد و نميتوان از شما بينياز شد . شما چشمهاى بيناى خداونديد و در بردارندگان علم و دانش او بوده و منزلگاه وحدانيت او در زمين و آسمانش هستيد .
وأنت يا حجة الله وبقيته ، كمال نعمته ، و وارث أنبيائه وخلفائه ، ما بلغناه
--------------------------- 20 ---------------------------
من دهرنا ، و صاحب الرجعة لوعد ربنا ، التي فيها دولة الحق وفرجنا ، ونصر الله لنا وعزنا .
و تو اى حجت خداوند و ذخيره او ، كمال نعمت خداوند و وارث پيامبران او و جانشينانش هستي ، و تمام دارائى ما در زندگى هستي . و تو همان صاحب دوران رجعت هستى كه پروردگارمان وعده اش را داده است ؛ همان دورانى كه دولت حق در آن برپا شده و دوران شادمانى ما و دوران تحقق نصرت خداوند و قدرتمندى ماست .
السلام عليك أيها العَلَم المنصوب ، والعِلم المصبوب ، والغوث والرحمة الواسعة ، وعداً غير مكذوب .
سلام بر تو اى پرچم برافراشته و اى علم نهاده شده و فريادرس و رحمت بيكران و وعدهاى راستين .
السلام عليك يا صاحب المرأى والمسمع ، الذي به عين الله مواثيقه ، وبيد الله عهوده ، وبقدرة الله سلطانه .
سلام بر تو كه همه چيز را ميبينى و ميشنوي . پيمانهاى تو در پيشگاه الهى است و عهد تو به دست خداست و قدرت تو از قدرت خدا سرچشمه ميگيرد .
أنت الحكيم الذي لا تعجله العصبية ، والكريم الذي لا تبخله الحفيظة والعالم الذي لا تجهله الحمية ، مجاهدتك في الله ذات مشية الله ومقارعتك في الله ذات انتقام الله ، وصبرك في الله ذو أناة الله ، وشكرك لله ذو مزيد الله ورحمته .
--------------------------- 21 ---------------------------
تو بردبارى هستى كه هيچ گاه تعصب و حميت او را به شتاب در كار وا نمى دارد ، و كريمى هستى كه حرص نگاه داشتن مال او را از بخشندگى باز نميدارد ، و دانايى هستى كه عصبيت كوركورانه سبب جهل تو نميگردد ، تلاش و مجاهدت تو در راه خدا ، همان مشيت خداوند است ، و انتقام و خشمى كه در راه خدا داري ، همان انتقام الهى است ، و صبر تو در راه خدا دارى مايه تقرب تو به خداست ، و سپاسگزارى تو از خداوند ، موجب گشايش و افزونى نعمت و رحمت اوست .
السلام عليك يا محفوظاً بالله ، الله نَوَّرَ أمامه ووراءه ويمينه وشماله وفوقه وتحته . السلام عليك يا مخزوناً في قدرة الله ، الله نَور سمعه وبصره . السلام عليك يا وعد الله الذي ضمنه ، و يا ميثاق الله الذي أخذه ووكده .
سلام بر تو كه از جانب خداوند حفظ مى شوي ، كسى كه خداوند پيش رو و پشت سر و راست و چپ و بالا و پايين او را با نور خود روشن كرده است . سلام بر تو كه در قدرت خداوند نگاه داشته شده است ، كسى كه خداوند گوش و چشم او را روشنايى بخشيده است . سلام بر تو اى وعده الهى كه خداوند آن را تضمين كرده ، و سلام بر تو اى ميثاق الهى كه خداوند از بندگانش گرفته و بر آن تأكيد كرده است .
السلام عليك يا داعي الله ورباني آياته . السلام عليك يا باب الله وديان دينه . السلام عليك يا خليفة الله وناصر حقه . السلام عليك يا حجة الله ودليل إرادته . السلام عليك يا تالي كتاب الله وترجمانه . السلام عليك في آناء ليلك ونهارك . السلام عليك يا بقية الله في أرضه .
--------------------------- 22 ---------------------------
سلام بر تو اى داعى خداوند و آگاه به آياتش . سلام بر تو اى باب خداوند و مجرى احكام دين او . سلام بر تو اى خليفه خدا و ناصر حق او . سلام بر تو اى حجّت خدا و دليل اراده او . سلام بر تو اى تلاوت گر و مفسر قرآن . سلام بر تو در تمامى لحظه هاى شبت و در طول روزت ، سلام بر تو اى ذخيره خداوند در زمين .
السلام عليك حين تقوم ، السلام عليك حين تقعد ، السلام عليك حين تقرأ وتبين ، السلام عليك حين تصلي وتقنت ، السلام عليك حين تركع وتسجد ، السلام عليك حين تعوذ وتسبح ، السلام عليك حين تهلل وتكبر ، السلام عليك حين تحمد وتستغفر ، السلام عليك حين تمجد وتمدح ، السلام عليك حين تمسي وتصبح ، السلام عليك في الليل إذا يغشى والنهار إذا تجلى ، السلام عليك في الآخرة والأولى .
سلام بر تو زمانى كه قيام مىكنى ، سلام بر تو هنگامى كه مىنشينى ، سلام بر تو هنگامى كه قرائت مىكنى و تبيين مى كني ، سلام بر تو وقتى به نماز مى ايستى و قنوت مىخوانى ، سلام بر تو زمانى كه به ركوع مىروى و به سجده مى گذاري ، سلام بر تو وقتى حمد و سپاس مى گويى و استغفار مىكنى ، سلام بر تو آن گاه كه تكبير و تهليل مى گويي ، سلام بر تو هر صبحگاه و هر شامگاه ، سلام بر تودر شب آنگاه كه تاريكى همه جا را فراگيرد و و در روز آن گاه كه روشن و پديدار شود ، و سلام بر تو در دنيا و آخرت .
السلام عليكم يا حجج الله ورعاتنا ، وقادتنا وأئمتنا ، وسادتنا وموالينا ، السلام عليكم ، أنتم نورنا ، وأنتم جاهنا أوقاتَ صلواتنا ، وعصمتنا
--------------------------- 23 ---------------------------
لدعائنا وصلاتنا ، وصيامنا واستغفارنا ، وسائر أعمالنا .
سلام بر شما اى حجت هاى خداوند و سرپرستان و رهبران و امامان و بزرگان و سروران ما ؛ سلام بر شما كه نور و آبروى ما در هنگام نمازهايمان هستيد ؛ و ما در دعا و نماز و روزه و استغفار و هركار ديگرمان ، شما را وسيله خود قرار مى دهيم .
السلام عليك ايها الامام المأمون ، السلام عليك أيها المقدم المأمول ، السلام عليك بجوامع السلام . أشهدك يا مولاي ، إني أشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له ، و أن محمداً عبده ورسوله ، لا حبيب إلا هو وأهله ، و أن أمير المؤمنين حجته ، و أن الحسن حجته ، و أن الحسين حجته ، و أن علي بن الحسين حجته ، و أن محمد بن علي حجته ، و أن جعفر بن محمد حجته ، و أن موسى بن جعفر حجته ، و أن علي بن موسى حجته ، و أن محمد بن علي حجته ، و أن علي بن محمد حجته ، و أن الحسن بن علي حجته ، وأنت حجته ، وان الأنبياء دعاة وهداة رشدكم .
سلام بر تو اى امام مورد اعتماد ، سلام بر تو اى مقدم بر همه خلق و مورد آرزوى آنان ، بهترين و برترين سلام هاى بى پايان بر تو باد .
مولاى من ! تو را گواه مىگيرم بر اين كه شهادت مى دهم خدايى جز خداوند يگانه و بى همتا نيست ، و نيز گواهى دهم كه محمد بنده و رسول او است و محبوبى براى خدا وند نيست جز او و خاندانش ، و اين كه أميرالمؤمنين حجت خدا است و نيز حسن و حسين و على بن حسين و محمّد بن على و جعفر بن محمد و موسى بن جعفر و علىّ بن موسى و محمد بن على و على بن محمد و حسن بن على ، همگى
--------------------------- 24 ---------------------------
حجت او هستند ، و تو نيز حجت خداوند هستي . و گواهى مى دهم كه پيامبران ، دعوتگران و هدايتگرانى بودند كه مردم را به دين و آيين شما دعوت مى كردند .
أنتم الأول والآخر وخاتمته ، وإن رجعتكم حق لا شك فيها يوم ، لايَنْفَعُ نَفْسًا إِيمَانُهَا لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ أَوْ كَسَبَتْ فِي إِيمَانِهَا خَيْرًا ، و أن الموت حق ، و أن منكراً ونكيراً حق ، و أن النشر حق ، والبعث حق ، و أن الصراط حق ، والمرصاد حق ، و أن الميزان حق ، والحساب حق ، و أن الجنة والنار حق ، والجزاء بهما للوعد والوعيد حق ، وأنكم للشفاعة حق ، لا تُردون ولا تُسبقون بمشية الله ، وبأمره تعملون .
شما آغاز و انجام هستيد و سر منزل مقصد هم شماييد . و اين كه رجعت شما حقيقتى بى ترديد است ، روزى كه ايمان آوردن كافران و يا ايمان كسانى كه كار نيكى انجام ندادهاند ، هيچ سودى ندارد . و اين كه مرگ حق است و منكر و نكير حق است ، و شهادت مىدهم كه رستاخيز حق است ، و صراط حق است ، و حساب و كتاب حق است ، و بهشت حق است و جهنم حق است ، و وعده و وعيد به آن دو نيز حق است . و اين كه شما اهل بيت مقام شفاعت داريد و شفاعت شما رد نمى شود ، هم حق است . شما هرگز از مشيت خداوند پيشى نمى گيرد و به امر خداوند كار مى كنيد .
و لله الرحمة والكلمة العليا ، وبيده الحسنى ، وحجة الله النعمى ، خلق الجن والإنس لعبادته ، أراد من عباده عبادته ، فشقي وسعيد ، قد شقي من خالفكم ، وسعد من أطاعكم .
--------------------------- 25 ---------------------------
رحمت و كلمه و الا از آن خداوند است و نيكى و حجت نيك بخت خداوند ، نيز در گرو اراده اوست . جنيان و انسان ها را آفريده است تا او را پرستش كنند و از بندگانش هم خواسته است تا او را عبادت كنند ، پس برخى از ايشان تيره بخت و برخى خوش بخت اند ، همانا مخالف شما تيره بخت و مطيع شما خوشبخت خواهد بود .
وأنت يا مولاي فاشهد بما أشهدتك عليه ، تخزنه وتحفظه لي عندك ، أموت عليه وأنشر عليه وأقف به ، ولياً لك ، بريئاً من عدوك ، ماقتاً لمن أبغضكم ، وادّاً لمن أحبكم . فالحق ما رضيتموه ، والباطل ما سخطتموه والمعروف ما أمرتم به ، والمنكر ما نهيتم عنه ، والقضاء المثبت ما استأثرت به مشيتكم ، والمحو ما استأثرت به سنتكم .
پس تو اى مولاى من ! بر آنچه كه تو را گواه و شاهد گرفتم ، شاهد و گواه باش و آن را برايم در نزد خود نگهدار تا بر همان عهد و پيمان بميرم و برانگيخته شوم و براى حسابرسى در محضر خداوند ، بايستم . من دوستدار تو هستم و از دشمنانت بيزار . ( عبارت ماقتا لمن . . . لمن احبكم ترجمه نشده است ) آن چه مورد رضايت شما باشد ، حق است و آن چه موجب خشم و نارضايتى شما باشد ، باطل است . معروف همان است كه شما بدان امر فرموده‌ايد ، و منكر نيز همان است كه شما از آن نهى نموده ايد ، قضاى لايتغير الهى همان است كه مشيت شما بر آن تعلق گرفته ، و محو شده همان است كه سنت شما بر آن تعلق گرفته باشد .
فلا إله إلا الله وحده لا شريك له ، و محمد عبده ورسوله ، وعلي أمير المؤمنين حجته ، والحسن حجته ، والحسين حجته ، وعلي حجته ، و محمد
--------------------------- 26 ---------------------------
حجته ، و جعفر حجته ، و موسى حجته ، وعلي حجته ، و محمد حجته ، وعلي حجته ، والحسن حجته ، وأنت حجته وأنتم حججه وبراهينه .
پس خدايى جز الله نيست ، واحد است و شريك ندارد ، و محمد بنده و فرستاده اوست ، و على اميرالمؤمنين حجت خداوند است و حسن و حسين و على بن حسين و محمّد بن على و جعفر بن محمد و موسى بن جعفر و علىّ بن موسى و محمد بن على و على بن محمد و حسن بن على ، همگى حجت خداوند هستند ، و تو نيز حجت خداوند هستي . و شما حجت هاى خداوند و برهان هاى قاطع الهى هستيد .
أنا يا مولاي مستبشر بالبيعة التي أخذ الله علي شرطها قتالاً في سبيله ، اشترى به أنفس المؤمنين ، فنفسي مؤمنة بالله وبكم يا مولاي ، أولكم وآخركم ، ونصرتي لكم معدة ، ومودتي خالصة لكم ، وبراءتي من أعدائكم ، أهل الحردة والجدال ثابتة لثاركم .
اى مولاى من ! من به آن بيعتى كه خداوند از من گرفته و بر من شرط نموده كه در راه او بجنگم و به اين وسيله جان هاى مؤمنان را خريدارى كرده است ، خوشنود و راضى هستم . با تمام وجود به خداوند و به همه شما ، از اولين تا آخرين تان ، ايمان داشته و براى يارى شما آماده ام و از دشمنان شما كه مردم را از محبت شما باز مى دارند و در اين راه سرسختانه به جدال بر مى خيرند ، بيزارى جسته و براى خونخواهى شما آماده هستم .
أنا ولي وحيد ، والله إله الحق يجعلني كذلك ، آمين آمين . من لي إلا أنت فيما دِنت واعتصمت بك فيه ، تحرسني فيما تقربت به إليك ، يا
--------------------------- 27 ---------------------------
وقاية الله وستره وبركته ، أغثني أدركني ، صلني بك ولا تقطعني .
من دوستدارى تنهايم و خداوند كه خداى برحق است ، مرا چنين قرار دهد . آمين آمين . من در مصايبى كه به سراغم مى آيد ، جز تو هيچ كسى را ندارم ، من به تو متوسل شدهام تا به واسطه نزديكيام به تو مرا پاس بداري ، اى كسى كه مايه حفظ الهى و پوشش او و خير و بركت او هستي ، به فرياد من برس ، مرا درياب ، مرا به خود نزديك كرده و از خود دور مساز .
اللهم إليك بهم توسلي وتقربي . اللهم صل على محمد وآله وصلني بهم ولا تقطعني ، اللهم بحجتك اعصمني ، وسلامك على آل يس ؛ مولاي ، أنت الجاه عند الله ربك وربي . ( 1 ) ( 1 ) - المزار الكبىر ص 556
خداوندا ! من با توسل به ايشان و نزديك شدن به آنان به تو روى ميآورم . خداوندا بر محمد و آل او درود و سلام بفرست و مرا به ايشان برسان و هيچ گاه بين من و آنها جدايى ميفكن ، خدايا به واسطه حجت خويش مرا حفظ كن ؛ سلام تو بر آل ياسين باد ! اى مولاى من ! تو در نزد خداوند ، كه پروردگار تو و من است ، آبرو داري .

چند نكته

متن كامل روايت

اين متن كامل زيارت به روايت ابن مشهدى بود كه خود او بر حذف سوالات حميرى ; و جوابهاى امام زمان ( عليه السلام ) تصريح دارد . اما اى كاش
--------------------------- 28 ---------------------------
[ جناب حميري ] همه روايت را به طور كامل نقل مى كرد ؛ چرا كه آن سوال و جوابها بخشى از نامه بوده اند و مى توانستند روشنگر دليل توبيخ امام باشند ، آنجا كه فرمود : لا لأمر الله . . . .
پس حتما بايد اين بخش ، جواب گروهى باشد كه بعضى از سوالات را مطرح كردهاند .
با وجود اطمينان كامل ما به صحت سند و امانت دار بودن راويان از خود محمد بن مشهدى تا اولين راوي ، يعنى محمد بن عبدالله بن جعفر حميرى - كه خداوند از همگى آنها راضى باد - در بخشى از زيارت ، خلل و نقص مشاهده مىشود ، كه اين خلل ، به احتمال از جانب يك يا چند تن از نسخه نويسان روى داده است ؛ پس به ناچار فقط دعاى پس از زيارت را از اين منبع مى پذيريم .

آيا زيارت از كلام خود امام ( عليه السلام ) بوده يا از سفير امام ؟

مى توان فرض كرد كه زيارت از جانب خود امام ( عليه السلام ) و كلام ايشان باشد .
در اين صورت هرگز اين اشكال وارد نيست كه : چگونه مىشود امام ( عليه السلام ) زيارتِ خود را به مسلمين بياموزد ؟
زيرا پيامبر و ائمه ( عليهم السلام ) خود به مردم ياد داده اند كه چگونه آنان را خطاب كرده و ايشان را زيارت كنند ؛ و هيچ تعجبى در اين كار نيست ، چرا كه آن بزرگواران معصوم بودند و از روى هواى نفس سخن نمى گفتند .
با وجود اين ، نظر ما آن است كه فقط جواب سوالات از جانب امام ( عليه السلام ) بوده است و متن زيارت از سفير امام ، يعنى حسين بن روح ; باشد ؛ چرا كه حميرى از طريق او با امام ( عليه السلام ) مكاتبه مى كرد و او بعضى از جوابها را براى حميرى املا مى كرد .
جناب حرّ عاملى در وسائل الشيعة چنين مى گويد :
--------------------------- 29 ---------------------------
بدان كه شيخ در كتاب الغيبة تمام سوالات اسحاق بن يعقوب از امام زمان ( عليه السلام ) و جوابهاى ايشان را از جماعتى . . . نقل كرده است . همچنين تمامى سوالات محمد بن عبدالله بن جعفر حميرى از صاحب الزمان ( عليه السلام ) را از جماعتى از ابى الحسن محمد بن احمد بن داود نقل نموده است ، گفت : ديدم به خط أحمد بن إبراهيم نوبختى و إملاء أبى القاسم حسين بن روح ، و سوالات را همان گونه كه طبرسى نقل كرده ، ذكر نموده است . ( 1 ) ( 1 ) - وسائل الشىعة ج 20 ص 31
شيخ طوسى ; نيز مى فرمايد :
خبر دادند ما را جماعتى از حسن بن أحمد بن داود قمى كه گفت : ديدم به خط احمد بن ابراهيم نوبختى و املاء ابى القاسم حسين بن روح - رضى الله عنه - پشت نوشتارى حاوى سوالات و جوابهايى كه از قم آمده بود و از آن سوال مى شد : آيا اين جوابها از فقيه ( عليه السلام ) است يا جوابهاى محمد بن على شلمغانى است ؟ زيرا از او نقل شده كه گفته : من به اين سوالها جواب دادم ، به همين خاطر حسين بن روح پشت نامه شان نوشت :
بسم الله الرحمن الرحيم ، ما بر اين نامه و محتويات آن آگاه شديم و تمام آن ، جوابهاى ماست بر آن سوالات و هيچ دخالتى از گمراه ، گمراه كنندهى بركنارشده ، معروف به عزاقرى - كه لعنت خدا بر او باد - در هيچ حرفى از آن وجود ندارد . ( 1 ) ( 1 ) - الغىبة ص 373
پس مى بينيم كه حسين بن روح ; مى گويد : همه آن ، جواب ماست ( فجميعه جوابنا ) و اين اعم است از اينكه به خط امام و نص امام باشد يا اينكه مضمون كلام امام و متن حسين بن روح باشد كه مورد اعتماد امام بوده است . و البته
--------------------------- 30 ---------------------------
اين امر ، براى شخصى با بزرگوارى و منزلت و علم حسين بن روح ، اصلا امر عجيبى نيست كه امام ( عليه السلام ) او را به پاسخ دهى به سوالات و آموختن شيوه زيارت ائمه ( عليهم السلام ) به شيعيان ، امر فرمايد .
اما اين احتمال هرگز از ارزش زيارت آل ياسين چيزى نمى كاهد ، به خصوص آنكه بلاغت آن از نوع كلام ائمه است ؛ پس حتى اگر از فرموده هاى حسين بن روح هم باشد ، او بسيار با تقواتر از اين
است كه چيزى در مورد دين يا مقامات انبياء و ائمه ( عليهم السلام ) بگويد كه آن را از امام زمان ( عليه السلام ) به لفظ يا به معنى نشنيده باشد .
داستان آموزنده و زيبايى كه شيخ صدوق ; در كتاب علل الشرايع از ايشان ( جناب حسين بن روح ) نقل كرده ، بر همين امر دلالت دارد :
روايت كرد ما را محمد بن ابراهيم بن اسحاق طالقانى - رضى الله عنه - و گفت : به همراه جماعتى كه على بن عيسى القصرى هم در آنان بود نزد شيخ ابى القاسم حسين بن روح بودم كه مردى برخاست و به او گفت : مى خواهم درباره چيزى از تو سوال كنم ! حسين بن روح به او گفت : هرچه مى خواهى بپرس ! آن مرد گفت : از حسين بن علي ( عليهما السلام ) برايم بگو ، آيا او دوست خدا بود ؟
فرمود : بله ! گفت : از قاتلش - كه لعنت خدا بر او باد - برايم بگو ، آيا او دشمن خدا بود ؟ فرمود بله ! آن مرد گفت : آيا ممكن است كه خداوند دشمنش را بر دوستش مسلط گرداند ؟
سپس جناب حسين بن روح در پاسخ او گفت : آنچه برايت مى گويم بفهم ، و بدان كه خداوند تعالى هرگز با ديدن و به طور رو در رو و با كلام و صدا با مردم سخن نمى گويد ، بلكه خداوند عزوجل فرستادگانى براى بشر از جنس و نوع خود مردم برايشان فرستاده كه اگر اين فرستادگان از غير بشر و در صورت هاى
--------------------------- 31 ---------------------------
ديگر بودند ، مردم از آنان گريزان مى شدند و چيزى را از آنان نمى پذيرفتند ، اما وقتى كه به سوى مردم آمدند و از جنس خود مردم بودند و غذا مى خوردند و در بازارها راه مى رفتند ، به آنان گفتند : شما مثل خود ماييد پس ما چيزى را از شما نمى پذيريم مگر اينكه كارى انجام دهيد كه ما از انجام آن عاجز باشيم . به همين خاطر خداوند معجزاتى را كه مردم از انجام آن عاجز بودند براى آنان قرار داد . پس برخى از آنها بعد از بيم دادن و اتمام حجت ، مردم را به طوفان دچار كرده و همه گردنكشان و نافرمان ها غرق شدند ؛ و برخى از آن فرستادگان كسى بود كه وقتى كه در آتش انداخته شد ، آتش خنك و آرام شد ؛ و كسى از آنان بود كه خداوند از سنگ سخت براى او شترى در آورد و در پستان آن شير جارى كرد ؛ و برخى از آنان كسى بود كه خدا دريا را براى او شكافت و از دل سنگ براى او چشمه جارى كرد و عصاى خشكش را تبديل به اژدهايى كرد كه سحر تمام ساحران را بلعيد ؛ و بعضى از بين آنان كسى بود كه با اجازه خداوند پيس و جزامى را شفا مى داد و مرده زنده مى كرد و مردم را از آنچه مى خورند و آنچه در خانه هايشان ذخيره مى كنند خبر مى داد ؛ و از آنان كسى بود كه خدا ماه را براى او دو نيم كرد و چارپايانى چون شتر و گرگ و . . . با او سخن مى گفتند ؛
اما با وجود اينكه اين معجزات را براى مردم مى آوردند و مردم از انجام چنين كارهايى عاجز بودند باز هم تقدير الهى و لطف خدا بر بندگان و حكمت خدا بر اين بود كه اين پيامبران را با اين معجزات بفرستد ، كه در برخى از احوال غالب و در برخى از احوال مغلوب باشند .
و اگر خداوند در همه حالات ، آنان را غالب و پيروز قرار مى داد و هيچ گاه آنان را مورد ابتلاء و آزمايش قرار نمى داد ، مردم آنان را خدايانى غير از خداى متعال قرار مىداند و در آن حال ، فضيلتِ صبر آنان بر ابتلائات و آزمايشها
--------------------------- 32 ---------------------------
دانسته نمى شد .
اما خداى متعال حال آنان را در اين امر مانند حال ديگر مردم قرار داد تا در زمان امتحان و سختي ، صبور و در حال سلامتى و
چيرگي ، شكرگزار باشند . و هميشه و در همه حالات ، فروتن بوده و گردنكش و زورگو نباشند . و براى آنكه بندگان بدانند كه اين پيامبران نيز خدايى دارند كه همو خالق و تدبير كننده است ؛ پس او را عبادت كنند و از پيامبران او اطاعت نمايند ؛ و براى آنكه حجت الهى براى هركس كه از حد تجاوز كند يا ادعاى خدايى كند يا نسبت به آنچه پيامبران الهى آورده اند دشمنى و مخالفت و سركشى كند ، ثابت و پا برجا باشد ، تا هر كه گمراه گردد بعد از اتمام حجّت هلاك شده باشد و هر كه ( به ايمان و هدايت ) زنده گردد از راه دليل و برهان زنده گردد . ( 1 ) ( 1 ) - لِيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنْ بَيِّنَةٍ وَ يَحْيى مَنْ حَي عَنْ بَيِّنَة - انفال / 42
محمد بن ابراهيم ابن اسحاق - كه خدايش از او راضى باد - گفت : فرداى آن روز نزد شيخ ابوالقاسم حسين بن روح - كه خدا روحش را پاك گرداند - رفتم و در ذهن خود مى گفتم : آنچه كه ديروز براى ما گفت از پيش خود گفت [ يا حرف امام بود ] ؟
پس خود او بدون هيچ سوالى شروع به سخن كرد و جوابم را داد و گفت : اى محمد بن ابراهيم ! اگر از اين مكانِ بلند مرا فرو افكنند يا
از آسمان انداخته شوم و پرندگان مرا بربايند يا باد بر من بوزد و در مكانى دور دست مرا بيفكند ، همه اينان برايم خوشايند تر است از اينكه چيزى درباره دين خداوند تعالى بگويم كه از پيش خود و به رأى خودم باشد ! آنچه گفتم از اصل بود و از حضرت حجت - كه سلام و صلوات خدا بر او باد - شنيده بودم . ( 1 ) ( 1 ) - علل الشراىع ج 1 ص 241
--------------------------- 33 ---------------------------
اين حكايت ، بر مقام عظيم حسين بن روح دلالت دارد و اينكه او آنچه كه در باطن آن شخص بوده مى دانسته است . همچنين واضح مى سازد كه آنچه سفيران امام ( عليه السلام ) مى گويند ، از روى علم و يقين بوده و اجتهاد شخصى و گمان نيست ؛ مانند آنچه كه بسيارى از مولفين در زمان ما انجام مى دهند !

توجه به خداوند به وسيله اهل بيت ( عليهم السلام ) و توجه به اهل بيت ( عليهم السلام )

معنى اين سخن امام ( عليه السلام ) كه فرمودند : « هرگاه خواستيد به وسيله ما به خداوند متعال و به ما توجه كنيد پس بگوييد . . . » اين است كه : هرگاه خواستيد ما را وسيله به سوى خدا قرار دهيد ، خدا را تمجيد كنيد و مقامات ما در نزد خداوند را ياد كنيد و آنگاه ما را وسيله به سوى او قرار دهيد .
امام باقر ( عليه السلام ) مى فرمايند : هرگاه خواستى چيزى از خداوند طلب كني ، ابتدا خوب وضو بگير و سپس دو ركعت نماز بخوان و خداوند را تعظيم كن و بر پيامبر صلوات بفرست و بعد از سلام بگو :
اللهم انى اسألك بأنك مَلِك و أنّك على كل شيء قدير مقتدر و بأنك ما تشاء من امر يكون . اللهم انى اتوجه اليك بنبيك محمد نبى الرحمة يا محمد يا رسول الله إنى اتوجه بك إلى الله ربك و ربى لينجح لى طلبتى اللهم بنبيك أنج لى طلبتى بمحمد سپس حاجت خود را بخواه . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 3 ص 478
و در زيارت شريفه جامعه كبيره چنين آمده : خداوندا ! من اگر شفيعانى مى يافتم كه از محمد و خاندان پاكش به تو نزديكتر بودند ، قطعا آنان را شفيع خود قرار مى دادم ، اما حال كه كسى نزديكتر از آنان نيست ، تو را به حق ايشان
--------------------------- 34 ---------------------------
كه بر خودت واجب كرده اى قسم مى دهم كه مرا از زمره كسانى قرار دهى كه آنان را مى شناسند . ( 2 ) ( 2 ) - اللهم انّى لو وجدت شفعاء أقرب إلىك من محمد و أهل بىته الأخىار الأئمة الأبرار لجعلتهم شفعائى فبحقهم الذى أوجبت لهم علىك أسألك أن تدخلنى فى جملة العارفىن بهم .
اما توجه به خود ائمه ( عليهم السلام ) در دعاء ، بالاتر از توجه به وسيله آنان است ؛ چرا كه توجه به وسيله آنان ، يعنى آنان وسيله به سوى خدا هستند و تمركز بر خود ايشان نيست ؛ درحالى كه توجه به خود اهل
بيت ( عليهم السلام ) يعنى اينكه آنان مركز نور الهى و تجلى اسماء خداوند هستند ، همان گونه كه خداوند عزوجل مى فرمايد : مَثَلُ نورِهِ كمِشكاةِ . . . ( مثال نور الهى مانند نآناناناتناتچراغدانى است كه . . . ) .
پس توجه به آن بزرگواران در طول توجه به خداوند خواهد بود ، نه اينكه توجه به آن بزرگواران جايگزين توجه به خداوند باشد ؛ آن چنان كه ناصبى ها درباره عقائد ما خيال مى كنند !
همچنين احاديث صحيح بر اين نكته تأكيد دارند كه پيامبر ( صلى الله عليه وآله ) و ائمه ( عليهم السلام ) وجه الله هستند كه از طريق ايشان بايد به سوى خدا رفت ؛ پس توجه به ايشان توجه به خداوند خواهد بود .
از امام صادق ( عليه السلام ) درباره معناى آيه ( ( كل شيء هالك الا وجهه ) ) پرسيدند ، امام فرمودند : مردم ( عامه ) در اين باره چه مى گويند ؟
راوى پاسخ مىدهد : مى گويند همه چيز هلاك مىشود به جز صورت خدا ! !
امام فرمودند : سبحان الله ! سخن بسيار بزرگى مى گويند ! همانا مقصود [ از « وجه الله » در اين آيه ] وجه خداست كه از طريق آن بايد
به سوى خدا رفت . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 1 ص 143 در اين جا ، در پاورقى يا داخل قلاب توضيح داده شود كه منظور همان ائمه هستند .
--------------------------- 35 ---------------------------
و در زيارت اميرالمومنين ( عليه السلام ) چنين آمده است :
اى ولى خدا و ولى رسول خدا ، درباره تو شهادت مى دهم كه امر را رساندى و انجام دادي ، و شهادت مى دهم كه تو جنب الله و باب الله و وجه الله هستى كه از اين طريق بايد به سوى خدا رفت ، تو راه خدا و بنده خدا و برادر رسولش هستي . ( 2 ) ( 2 ) - كامل الزىارات ص 100
و ما در اين كتاب ، بنا را بر متن زيارت از كتاب شريف احتجاج گذاشتيم ؛ چرا كه هم مختصر است و هم براى هدف ما كفايت مىكند .
--------------------------- 36 ---------------------------
.
--------------------------- 37 ---------------------------

فصل دوم: مقامات امام زمان ( عليه السلام ) نزد خداوند متعال

--------------------------- 38 ---------------------------

سلام على آل ياسين

خداوند متعال در قرآن كريم فرموده :
وَإِنَّ إِلْيَاسَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ . إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ أَلَا تَتَّقُونَ . أَتَدْعُونَ بَعْلًا وَتَذَرُونَ أَحْسَنَ الْخَالِقِينَ . اللَّهَ رَبَّكُمْ وَرَبَّ آَبَائِكُمُ الْأَوَّلِينَ . فَكَذَّبُوهُ فَإِنَّهُمْ لَمُحْضَرُونَ . إِلَّا عِبَادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِينَ . وَتَرَكْنَا عَلَيْهِ فِي الْآَخِرِينَ . سَلَامٌ عَلَى إِلْ يَاسِينَ . إِنَّا كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ . إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِينَ . ( 1 ) ( 1 ) - صافات 123 تا 132
و به راستى كه الياس از فرستادگان بود ، چون به قوم خود گفت : آيا پروا نمىداريد ؟ آيا « بعل » را مىپرستيد و بهترين آفرينندگان را وامىگذاريد ؟ ! خدا را كه پروردگار شما و پروردگار پدران پيشين شماست ؟ ! پس او را دروغگو شمردند و قطعاً آنها [ در آتش ] احضار خواهند شد ، مگر بندگان خالص شده ى خدا ، و براى او در - ميان - آيندگان - آوازه نيك - به جاى گذاشتيم ، درود بر الياس - يا آل ياسين - ، ما نيكوكاران را اين گونه پاداش مىدهيم ، زيرا او از بندگان با ايمان ما بود .
پيرامون قرائت آيه شريفه ( سَلَامٌ عَلَى إِلْ يَاسِينَ ) ، دو قول مطرح است :
در چاپ هاى موجود قرآن ، ( سَلَامٌ عَلَى إِلْ يَاسِينَ ) ، يعنى با كسره همزه ، ضبط شده است . اين قرائت ، مورد اتقاق بيشتر قراء است .
اما اهل مدينه ، اهل بيت ( عليهم السلام ) و عده اى ديگر ، به صورت ( سَلَامٌ عَلَى آلْ يَاسِينَ ) ، يعنى با مدّ الف ، قرائت كرده اند .
در صورت اول ( إل ياسين ) معنى چنين مىشود : سلام بر إلياس ، كه در واقع از « إلياس » به « إلياسين » تعبير شده است .
--------------------------- 39 ---------------------------
اما در صورت دوم ( آل ياسين ) - كه مطابق با قرائت اهل بيت ( عليهم السلام ) است ، معنى اين گونه است : سلام بر آل محمد ( صلى الله عليه وآله ) ، چرا كه « ياسين » ، نام پيامبر گرامى اسلام است .
عينى در شرحش بر بخارى مى گويد : ابن عامر و نافع و يعقوب ، آل ياسين ، با مدّ خوانده اند و ديگران إلياسين ، با همزه و كسره قرائت كرده اند .
پس هر كس « آل ياسين » ( با مدّ ) بخواند ، آل محمد را اراده كرده است . ( 1 ) ( 1 ) - برخى گفته اند ، منظور از آل ىاسىن نىز همان حضرت الىاس است ؛ اما معناى اول ، ىعنى آل محمد ، با سىاق آىه سازگارتر است . . و هر كس كه « إلياسين » ( با همزه و كسره ) قرائت كند ، گفته شده كه اين همان الياس است ، مانند اسماعيل و اسماعين و ميكائيل و ميكائين . زمخشرى گفته : به گونه إلياسين و إدريسين و إدراسين خوانده شده ، به اين دليل كه اين كلمات ، همان إلياس و إدريس هستند . ( 2 ) ( 2 ) - عمدة القارى ج 5 ص 223
طبرى در تفسير خود مى گويد : همه قراء مدينه ، آيه را اين گونه خوانده اند : « سلام على آل ياسين » ، با قطع آل از ياسين ؛ و بعضى از آنها اين تعبير را به معناى « سلام على آل محمد » مى دانستند . ( 3 ) ( 3 ) - تفسىر طبرى ج 23 ص 115
ابن حجر عسقلاني ، كه او هم شرحى بر صحيح بخارى دارد ، در شرح خود مى گويد :
إلياس با همزه ، يك اسم عبرانى است ؛ اما اين سخن خداوند متعال : ( سلام على إلياسين ) ، اكثر قاريان آن را به صورت اسمِ ياد
شده ( إلياس ) و زيادى ياء و نون در آخرش خوانده اند ، و أهل مدينه آل را از ياسين جدا كرده و آل ياسين خوانده اند و برخى از آنان چنين تاويل مى كردند كه منظور ، سلام بر آل محمد
--------------------------- 40 ---------------------------
است ، كه اين قرائت اخير ، بعيد است .
و نظريه اول تاييد مىشود به اين دليل كه خداوند متعال در اين سوره هر جا پيامبرى از پيامبران را نام برده ، بر او سلام داده است ؛ پس سلام در اين جا هم ، سلام بر إلياس است كه پيش از اين نام او آمده ؛ و اضافه شدن ياء و نون ، همانند اضافه شدن ياء و نون در إدراسين است به جاى إدريس . و خداوند بهتر مىداند . ( 1 ) ( 1 ) - فتح البارى ج 6 ص 265
همچنين در فتح القدير چنين آمده است :
كلبى گفته : مراد از « آل ياسين » ، « آل محمد » است . واحدى گفته : اين بعيد است چون ما قبل و ما بعد اين كلام دلالت بر اين معنا ندارد . ( 2 ) ( 2 ) - فتح القدىر ج 4 ص 265
طبرانى از ابن عباس روايت كرده كه گفت : منظور از إل ياسين ،
( ( ما آل محمد ) ) هستيم . ( 3 ) ( 3 ) - المعجم الكبىر ج 11 ص 56
هيثمى اين راويت را به خاطر وجود موسى بن عمير در سلسله سند آن و متهم بودن او به دروغگويي ، تضعيف كرده است . ( 1 ) ( 1 ) - مجمع الزوائد ج 9 ص 174
اما حاكم حسكانى اين روايت را به سلسله سندهاى ديگرى كه موسى بن عمير در آن نيست ، از ابن عباس و امام صادق ( عليه السلام ) نقل نموده است . ( 2 ) ( 2 ) - شواهد التنزىل ج 2 ص 165
همچنين از اميرالمومنين ( عليه السلام ) نيز نقل نقل كرده كه : رسول الله ياسين بود و ما آل او هستيم .
در مصادر و كتب روايى شيعه نيز رواياتى در تاييد همين مطلب وجود
--------------------------- 41 ---------------------------
دارد ، از جمله روايات زير :
امام رضا ( عليه السلام ) در حضور مأمون ، به علماى اديان و مذاهب فرمودند : مرا از معناى كلام خداى متعال : ( يس و القرآن الحكيم إنّك لمن المرسلين على صراط مستقيم ) خبر دهيد ! منظور از ياسين چيست ؟
علما گفتند : هيچ كس شك ندارد كه ياسين ، محمد ( صلى الله عليه وآله ) است .
امام رضا ( عليه السلام ) فرمودند : خداوند در همين رابطه ، چنان برترى اى به محمد و آل محمد داده كه هيچ كس به منتهاى اوصاف آن دست نمى يابد جز كسى كه در آن تعقل نمايد ؛ و آن برترى اين است كه خداوند بر هيچ كس سلام نفرستاده مگر به انبياء ، و فرموده : سَلامٌ على نوحٍ في العالمين ، و فرموده : سَلامٌ على إبراهيم ، و فرموده : سَلامٌ على موسى و هارون ، و نفرموده سلام بر آل نوح و نفرموده سلام بر آل موسى و آل ابراهيم ، ولى فرموده : سلام بر آل ياسين ، يعنى آل محمد ( صلى الله عليه وآله ) . ( 1 ) ( 1 ) - امالى شىخ صدوق ; ص 558 و ص 622
و در معانى الاخبار هم از ابوعبدالرحمن سلمى روايت شده كه عمر بن خطاب اين چنين قرائت مى كرد : سلام على آل ياسين . ابوعبدالرحمن مى گويد : آل ياسين ، آل محمد ( عليهم السلام ) است . ( 2 ) ( 2 ) - معانى الاخبار ص 122

تعارض بين ظهور و نص

خداوند متعال در آيات قبل ، از حضرت نوح ( عليه السلام ) سخن گفته و بحث را چنين پايان مىدهد :
وَتَرَكْنَا عَلَيْهِ فِي الآخِرِينَ . سَلامٌ عَلَى نُوحٍ فِي الْعَالَمِينَ . إِنَّا كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ .
--------------------------- 42 ---------------------------
إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِينَ . ( 1 ) ( 1 ) - و در مىان آىندگان - نام نىك - از او برجاى گذاشتىم ، سلام بر نوح در مىان جهانىان ، ما نىكوكاران را اىنگونه پاداش مى دهىم ، به راستى او از بندگان مومن ما بود . صافات 78 تا 81
سپس درباره حضرت ابراهيم ( عليه السلام ) سخن گفته و در پايان مى فرمايد :
سَلامٌ عَلَى إِبْرَاهِيمَ . كَذَلِكَ نَجْزِى الْمُحْسِنِينَ . ( 2 ) ( 2 ) - إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِينَ سلام بر ابراهىم ، ما نىكوكاران را اىنگونه پاداش مى دهىم ، او از بندگان مومن ما بود . صافات 108 تا 111
سپس از حضرت موسى و هارون ( عليهما السلام ) ياد فرموده و در انتها مى فرمايد :
سَلامٌ عَلَى مُوسَى وَهَارُونَ . إِنَّا كَذَلِكَ نَجْزِى الْمُحْسِنِينَ . ( 3 ) ( 3 ) - إِنَّهُمَا مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِينَ . سلام بر موسى و هارون ، ما نىكوكاران را اىنگونه پاداش مى دهىم ، آن دو از بندگان مومن ما بودند . صافات 119 تا 122
سپس سخن به حضرت الياس مى رسد : وَإِنَّ إِلْيَاسَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ . إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ أَلا تَتَّقُونَ . أَتَدْعُونَ بَعْلاً وَتَذَرُونَ أَحْسَنَ الْخَالِقِينَ . اللَّهَ رَبَّكُمْ وَرَبَّ آبَائِكُمُ الأَوَلِينَ . فَكَذَّبُوهُ فَإِنَّهُمْ لَمُحْضَرُونَ . إِلا عِبَادَ اللهِ الْمُخْلَصِينَ . وَتَرَكْنَا عَلَيْهِ فِي الآخِرِينَ . سَلامٌ عَلَى إِلْيَاسِينَ . إِنَّا كَذَلِكَ نَجْزِى الْمُحْسِنِينَ . إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِينَ . ( 1 ) ( 1 ) - الىاس از پىامبران بود ، - بىاد بىاور - آن زمان را كه به قومش گفت : چرا تقوا پىشه نمىكنىد ؟ آىا بعل را مىپرستىد و خدا را وامىگذارىد ؟ همان خداىى كه خداى شما و خداى نىاكان شماست ، پس مردم او را تكذىب كردند و قطعا - به جهنم - احضار خواهند شد ، بجز بندگان خالص شده ما ، و براى او در آىندگان - نام نىك - به جا گذاشتىم سلام بر إلىاسىن - ىا آل ىاسىن - ، ما نىكوكاران را اىنچنىن پاداش مىدهىم ، او را بندگان مومن ما بود . صافات 123 تا 132
خداوند متعال پس از حضرت الياس ، حضرت لوط و يونس ( عليهما السلام ) را نام مى برد ، اما در انتها ، بر آنان سلام فرستاده نشده است .
--------------------------- 43 ---------------------------
در آيات بعد ، درباره پيامبر گرامى اسلام ( صلى الله عليه وآله ) و تكذيب هاى مشركين نسبت به ايشان بحث شده و سوره با اين آيات پايان مى يابد :
وَتَوَلَّ عَنْهُمْ حَتَّى حِينٍ . وَأَبْصِرْ فَسَوْفَ يُبْصِرُونَ . سُبْحَانَ رَبِّكَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا يَصِفُونَ . وَسَلامٌ عَلَى الْمُرْسَلِينَ . وَالْحَمْدُ للهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ . ( 1 ) ( 1 ) - و از اىشان تا زمان معىن روى برگردان ، و بنگر و آنان نىز به زودى خواهند دىد ، منزه است پرودگارت ، پروردگار باشكوهت از آنچه مى گوىند ، و سلام بر فرستادگان ، ستاىش مخصوص خداست پروردگار جهانىان . صافات 178 تا 182
ظاهر سياق آيات دلالت دارد كه سلام موجود در آيه مورد بحث ، فقط سلام بر خود جناب الياس باشد ؛ چرا كه خداوند متعال پس از آن مى فرمايد : او از بندگان مؤمن ما بود . درحالى كه روايات بسيار ، تصريح دارند كه سلام در اين آيه ، سلام به آل ياسين است كه همان آل محمد ( عليهم السلام ) است !
و حتى گاهى اشكال مىشود كه اگر اين سلام ، سلام بر آل ياسين است ، چرا در سوره ياسين ذكر نشده و در اين سوره و پس از نام إلياس آمده است ؟
در توضيح بايد گفت : بله ! اگر فقط ظاهر سياق آيات را لحاظ كنيم ، مى توان گفت سلام موجود در آيه مورد بحث ، سلام بر حضرت الياس ( عليه السلام ) است ؛ اما وقتى كه بين ظاهر سياق و بين نص قاطع ائمه معصومين ( عليهم السلام ) تعارض رخ دهد ، بايد نص قاطع از ائمه را بر ظاهر مقدم دانست ؛ چرا كه معصومين ( عليهم السلام ) ، مفسّر شرعى و قانونى قرآن هستند و كلام ايشان بر آنچه كه به طور ابتدايى از قرآن ظاهر مىشود ، مقدّم است ؛ زيرا معصوم ( عليه السلام ) بهتر از هركسى به معانى آيات قرآن آگاه است .
به همين دليل ، ما در اين آيه ، تعبير « آل ياسين » را ترجيح مى دهيم .
--------------------------- 44 ---------------------------

آيا جمع بين دو معنا ممكن است ؟

حال دو سوال در اينجا مطرح مىشود :
سوال اول اينكه : آيا ممكن است « إلياسين » به هر دو معنا باشد ؟ يعنى هم به معناى سلام بر « آل ياسين » و هم به معناى سلام بر « إلياس » باشد ؟
و سوال دوم اينكه : آيا بين إلياس و آل محمد ( عليهم السلام ) رابطه اى وجود دارد ؟ با توجه به اينكه اسم ايشان « ايليا » است و « ايليا » در كتب انبياى پيشين ، نام اميرالمومنين ( عليه السلام ) است ؟
البته سوال دوم صرفا يك احتمال است ، اما نسبت به سوال اول ، جواب مثبت است .
بله اين امر امكان دارد و در قرآن كريم نيز نمونه هايى شبيه آن ، يافت مىشود ؛ مانند اين آيه شريفه : فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ وَجُنُودُهُ بَغْيًا
وَعَدْوًا ( 1 ) ( 1 ) - پس فرعون و سپاهيانش از روى ستم و تجاوز ، آنان را دنبال كردند - ىونس / 90 . ، كه ( ( عَدْو ) ) در اين آيه هم به معناى دويدون و هم به معناى دشمنى است .
همچنين در آيه شريفه إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ ، كوثر به سه معناست : خاندان پيامبر ( صلى الله عليه وآله ) ، حوض كوثر در محشر و نيز رود كوثر در بهشت .

دوران حضرت إلياس پس از حضرت سليمان ( عليهما السلام ) بود

مسعودى نقل مىكند كه جناب إلياس ، در زمانى بين نبوت حضرت سليمان و پيامبرى حضرت عيسي ( عليه السلام ) مى زيسته است . ( 2 ) ( 2 ) - مروج الذهب ج 1 ص 75
طبرى هم در تاريخش مى گويد : جناب إلياس به سوى بنى اسرائيل فرستاده شده بود آن هنگام كه بعل را مى پرستيدند . ظاهرا معبد بعلبك متعق
--------------------------- 45 ---------------------------
به همين ماجراست . ( 3 ) ( 3 ) - تارىخ الامم و الملوك ج 1 ص 325
نيز در كتاب قاموس كتاب مقدس ، صفحه 144 ، چنين آمده كه إلياس همان ايليا است :
( ( [ ايليا ] اسمى است عبرانى و معناى آن اين است كه خداى من يهوه است ، و تلفظ يونانى آن إلياس است كه گاهى در عربى نيز استعمال مىشود . او پيامبرى بزرگ بود كه در قسمت شمالى ( سامره ) زندگى مى كرد و از آنجايى كه خودش ادعا مىكند كه اهل تِشبه ( 1 ) ( 1 ) - تِشبه نام منطقه اى است . است ، پس بهتر اين است كه بگوييم او در تشبه به دنيا آمده ، اما در ( رشته كوه ) جلعاد ( گلعاد ) زندگى كرده « 1 پادشاهان 17 : 1 » و معمولا لباسى از موى بافته شده و نيز كمربندى از پوست مى پوشيد « 2 پادشاهان 1 : 8 » و بسيارى از وقت خود را به قضاوت در بين مردم اختصاص مى داد « 1 پادشاهان 17 : 5 و ص 19 » و از آنجايى كه ايزابل شوهرش را تحريك و مديريت مى كرد ، و بنى اسرائيل هم به عبادت بعل گرويده بودند ، إيليا از جانب خداوند آگاه شد كه خداوند باران را از بنى اسرائيل قطع خواهد كرد ، و ايليا از آنان جدا شد و به رود كريت رفت و كلاغها او را اداره كرده و براى او غذا مى آوردند و پس از آنكه رودخانه خشك شد به صرفه
رفت [ صرفند در لبنان ] و در خانه يك پيرزن بيوه باقى ماند و چنان كه ايليا به آن پيرزن وعده داده بود ، در تمام مدت خشكسالي ، آرد و روغن در خانه آن پيرزن تمام نشد ) ) .
در روايات اهل بيت ( عليهم السلام ) نيز از الياس نام برده شده است . مثلا امام صادق ( عليه السلام ) دعاى الياس را به زبان سريانى مى خواندند .
در كتاب شريف كافى از مفضّل بن عمرو نقل شده كه : به در خانه امام
--------------------------- 46 ---------------------------
صادق ( عليه السلام ) رفتيم و مى خواستيم اجازه ورود بگيريم كه شنيديم امام به زبانى سخن مى گويند كه عربى نبود ؛ حدس زديم كه سريانى باشد . امام گريه كردند و ما هم از گريه امام گريه كرديم ، سپس غلامشان به سوى ما آمد و به ما اجازه ورود داد ؛ بر ايشان داخل شديم ، . من به ايشان گفتم : خداوند خيرتان دهد ! به نزد شما آمديم ، همين كه خواستيم اجازه ورود بخواهيم شنيديم كه به زبانى غير عربى سخن مى گوييد و حدس زديم كه سريانى باشد ، سپس شما گريه كرديد و ما هم از گريه شما گريه كرديم ؛ امام فرمودند : بله ، إلياس نبى را به ياد آوردم و او يكى از اهل عبادت در بنى
اسرائيل بود و من هم آنچه را كه او در سجده مى گفت تكرار كردم ؛
سپس امام همان كلمات را به زبان سريانى گفتند ؛ به خدا قسم هيچ كشيش و جاثليقى نديده بوديم كه به اين فصاحت ، سريانى سخن بگويد . امام آن كلمات را به عربى براى ما ترجمه كردند و فرمودند : الياس در سجده اش مى گفت : آيا ممكن است مرا عذاب كنى حال آنكه ظهرهاى گرم تابستان را به خاطر تو تشنگى كشيده ام ؟ آيا مرا عذاب مى كنى حال آنكه صورتم را برايت به خاك ماليده ام ؟ آيا مرا عذاب مى كنى حال آنكه به خاطر تو از گناهان دورى كرده ام ؟ آيا مرا عذاب مى كنى حال آنكه براى تو شب زنده دارى كرده ام ؟
امام فرمودند : و در اين حال خداوند به او وحى كرد كه سرت را بلند كن ! من تو را عذاب نخواهم كرد .
امام فرموند : الياس گفت : اگر بگويى عذابت نمى كنم ولى عذابم كردى چه ؟ آيا نه اين است كه من بنده و تو خداى مني ؟
امام فرمودند : خداوند به او وحى كرد كه سرت را بلند كن كه من تو را عذاب
--------------------------- 47 ---------------------------
نخواهم كرد ! من هرگاه وعده كنم ، وفا مى كنم . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 1 ص 277

السلام عليك يا داعى الله و ربّانى آياته

دعوت به سوى خدا به اين معناست كه از شخصى بخواهى وارد دين خدا شده يا از فرمانهاى الهى اطاعت كند .
پس چنين دعوتي ، دعوت به داخل شدن در اسلام يا داخل شدن در اطاعت الهى است ، و اين يعنى دعوت كننده به سوى چنين چيزي ، اجازه دعوت و امر و نهى دارد !
حال سوال اين جاست كه چه كسى اجازه ى حق دعوت مردم به سوى خدا را مىدهد ؟
عده اى مى گويند اين يك حق طبيعى براى همه انسانها است ؛ و در تأييد نظر خود به اين آيه استدلال مى كنند : وَمَنْ أَحْسَنُ قَوْلاً مِمَّنْ دَعَا إِلَى اللهِ وَعَمِلَ صَالِحًا وَقَالَ إِنَّنِى مِنَ الْمُسْلِمِينَ . ( 1 ) ( 1 ) - كيست خوشگفتارتر از آن كس كه به سوى خدا دعوت نمايد و كار نيك كند و گويد : من از تسليم‌شدگانم - فُصِّلَت / 33 .
اما اين سخن صحيح نيست ؛ زيرا شخصى كه در آيه مورد مدح قرار گرفته ، همان كسى است كه داراى حق دعوت است ؛ از اين روي ، اين آيه به هيچ وجه بر اين مطلب دلالت ندارد كه مى توان اين حق را به فرد ديگرى واگذار كرد داده مىشود .
افزون بر آن ، آيه شريفه : يَا أَيُّهَا النَّبِي إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِيرًا . وَدَاعِيًا إِلَى اللهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجًا مُنِيرًا ( 1 ) ( 1 ) - اى پيامبر ، ما تو را گواه و بشارت گر و هشداردهنده فرستاديم ، و دعوت‌كننده به سوى خدا به فرمان او و چراغى تابناك - احزاب 45 و 46 ، به صراحت بيان مى دارد كه دعوت به سوى خداوند
--------------------------- 48 ---------------------------
تعالي ، يكى از مقامات و مناصب مقام رسالت و پيامبرى بوده و لازم است كه اين دعوت ، به اجازه و اذن الهى باشد .
پس دعوت ، همانند شفاعت بوده و به اذن خداوند متعال صورت مى گيرد : مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلابِإِذْنِهِ .

بطلان مبناى نهضت هاى اسلامي

برخى تصور مى كنند كه دعوت به سوى اسلام ، نياز به اذن و اجازه شرعى ندارد ؛ چرا كه اين كار ، نه تنها حق همه مسلمين ، بلكه بر ايشان واجب است !
اين گروه براى اثبات عقيده خود ، به اين آيه استدلال مى كنند : أن أقيموا الدين ( دين را به پا داريد ) و مى گويند : خطاب و امر در اين آيه ، خطاب به همه مسلمين است ، مانند امر در أقيموا الصلاة ( نماز را به پا داريد ) . پس هر مسلمانى كه متصدى به پاداشتن دين باشد ، حق حكومت بر امت را دارد و بر امت هم واجب است كه با او بيعت كرده و از او اطاعت كنند .
خلافت ابوبكر و عمر و تمامى خلفاى بعدى تا حكومت عثمانى و همه حركت هاى اسلامى كه مدّعى خلافت اسلامى بودند ، همگى بر همين مبنا و اساس استوار گرديد ، بجز خلافت اهل بيت ( عليهم السلام ) كه بر نص و دستور الهى مبتنى بود .
پس مطابق اين مبنا ، وقتى كه حسن البنا نهضت و دعوت خويش را آغاز كرد ، حق رهبرى امت را هم داشت و بر امت نيز واجب بود كه با او بيعت كرده و از او اطاعت كنند !
همچنين وقتى كه شيخ تقى الدين نهبانى در اردن ، حزب تحرير را براى برپايى خلافت تاسيس كرد ، شرعا حق رهبرى داشت و بر امت هم واجب بود
--------------------------- 49 ---------------------------
كه با او بيعت كنند !
وهابى ها نيز معتقد بودند از آن روى كه محمد بن عبدالوهاب عهده دار به پاداشتن دين و رودر رو شدن با خلافت عثمانى شده ، پس حق رهبرى بر امت را دارد و بر امت نيز واجب است كه با او بيعت كنند .
حتى وقتى كه عبدالصاحب دخيل أبوعصام ; تحت تاثير افكار اخوان المسلمين ، حزب ( ( الدعوة الاسلامية ) ) را تاسيس كرد ، او هم معتقد بود همين كه عهده دار دعوت به سوى دين شده ، پس شرعا حق رهبرى امت را دارد ؛ دقيقا همان گونه كه
حسن البنا معتقد بود .
أبوعصام معتقد بود كه رهبر نهضت يا كانديداى خلافت ، بايد از فقها كمك بگيرد و از بين فتاواى آنان ، هر فتوايى را كه احساس كرد با مصالح دعوت اسلامى سازگار است ، انتخاب كند .
وى با درخواستش از شهيد صدر براى نگارش كتاب
( ( الاسس الاسلامية ) ) ، به همين انديشه عمل كرد . در آن كتاب آمده بود كه : حزب الدعوة ، انديشه اى را پايه گذارى مىكند كه هم توبه مرتد ملى را قبول مىكند و هم مرتد فطرى را .
همه نهضت هاى اسلامى چنين معتقدند كه آنان مشروعيتشان را از خود نهضت و حركتشان كسب مى كنند و بر تمام امت واجب است كه با آنان بيعت كرده و از آنان اطاعت كنند .
اما اشكالى كه هيچ جوابى نزد آنان ندارد اين است : چرا و چگونه فكر مى كنيد كه خداوند متعال ، برپاداشتن دين و دعوت به آن را واجب كرده باشد اما اين كار را بدون هيچ سرپرستى رها كرده باشد ؟ آيا قابل تصور است كه خداوند تعالى دينى را نازل فرمايد و سپس به پيروان آن دين بگويد : هر كس از شما كه توانست اين دين
را برپا نگهدارد ، همو رهبر شرعى شما باشد و او
--------------------------- 50 ---------------------------
جانشين و نماينده من است ؟ !
در آن صورت آيا خود اين مسئله ، فتح بابى براى جدال و نزاع بر سر سلطه و حكومت نخواهد بود ؟ و آيا اين امر ، خود فراخوانى براى انبوهى رهبرى ها و درگيرى ها حتى در يك كشور و شهر و خانه نخواهد بود ؟ آيا اعتقاد به اين نظريه ، چيزى غير از هرج و مرج و نسبت دادن كار عبث به خداوند است ؟ خداوند برتر از اين گونه كارها و نسبت هاست . . . !

هيچ كس حق دعوت به سوى خدا را ندارد مگر با اجازه خود خداوند

در ديدگاه مذهب اهل بيت ( عليهم السلام ) ، كسانى كه اجازه دعوت به اسلام را دارند ، فقط معصومين - يعنى پيامبر و ائمه ( عليهم السلام ) - هستند . ( 1 ) ( 1 ) - تهذىب الاحكام 6 / 131
پس فقط معصوم است كه مسئول دعوت مردم و اقوام به سوى اسلام است ؛ چرا كه او هرگز بدانها ظلم نخواهد كرد و ضمانت دار اجراى عدل بين مردم است .
ابو عمرو زبيرى از امام صادق ( عليه السلام ) پرسيد : مرا آگاه كن از دعوت به سوى خدا و جهاد در راه او ؛ آيا اين كار مخصوص افرادى است كه فقط براى ايشان مجاز است و كسى نبايد بدان اقدام كند مگر اينكه از آنها باشد ؟ و يا اينكه اين كار براى هركسى كه به توحيد الهى و نبوت پيامبر اعتقاد داشته باشد ، مباح بوده و چنين فردى اجازه دارد كه به سوى خداوند و فرمانبرى الهى و جهاد در راه او دعوت كند ؟
امام ( عليه السلام ) فرمودند : اين كار فقط مخصوص گروهى است و بر كسى جايز نيست مگر بر ايشان ، و هيچ كس نبايد به چنين كارى قيام كند مگر اينكه از آنان باشد .
--------------------------- 51 ---------------------------
پرسيدم : آن گروه چه كسانى هستند ؟
فرمود : آن كس كه با شرايط الهي ، به جنگ و جهاد قيام مىكند ، او همان كسى است كه اجازه دعوت به سوى خداوند را دارد ؛ و هر كس كه بدون در نظر گرفتن شرايط الهى به جنگ و جهاد قيام كند ، او اجازه جهاد و دعوت به سوى خداوند را ندارد تا زمانى كه آنچه
از شرايط جهاد كه خداوند بر او واجب كرده ، در وجود خود پديدار سازد .
گفتم خداوند برشما رحمت نمايد ! برايم بيشتر توضيح دهيد .
فرمود : خداوند تبارك و تعالى در قرآن كريم درباره دعوت به سوى خودش سخن گفته ، كسانى را كه به سوى خدا دعوت مى كنند توصيف كرده و اين دعوت را داراى درجاتى قرار داده كه يكديگر را مى شناسانند و برخى از آنها بر برخى ديگر دلالت دارد .
خداوند براى دعوت به اطاعت و تبعيت ، ابتدا از خود شروع كرده و فرموده : وَاللهُ يَدْعُوا إِلَى دَارِ السَّلامِ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ ( 1 ) ( 1 ) - خداوند به بهشت فرا مىخواند و هر كه را بخواهد به راهى راست راهنماىى
مىكند - ىونس / 25 ،
سپس در مرحله دوم ، پيامبر را عهده دار اين امر دانسته و فرموده : أُدْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِي هِي أَحْسَنُ ( 2 ) ( 2 ) - با حكمت و اندرز نيكو ، به راه پروردگارت دعوت نما ! و با آنها به روشى كه نيكوتر است ، استدلال و مناظره كن - نحل / 125 ، و جادلهم باللتى هى احسن يعنى به وسيله قرآن ، و كسى كه مخالف امر الهى عمل كند و بوسيله چيزى غير از آنچه كه در قرآن آمده به سوى خدا دعوت كند ، او نمى تواند دعوت كننده به سوى خدا باشد . و درباره پيامبرش چنين مى فرمايد : وَإِنَّكَ لَتَهْدِى إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ ( 3 ) ( 3 ) - و به درستى كه تو ، به راهى راست راهنمايى مىكنى - شورى 52 ، مى فرمايد : تو دعوت ميكني .
--------------------------- 52 ---------------------------
و سپس سومين دعوت كننده را قرآن قرار مىدهد و مى فرمايد : إِنَّ هَذَا الْقرآن يَهْدِي لِلَّتِي هِي أَقْوَمُ ( 1 ) ( 1 ) - به درستى كه اين قرآن به راهى كه راست و استوارترين راه است هدايت
مىكند - اسراء / 9 ، يعنى دعوت مىكند و مومنين را بشارت مىدهد .
آنگاه در كتابش ، كسانى را ياد مىكند كه بعد از خداوند و رسول ، اجازه دعوت به آنان داده شده و مى فرمايد : وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ( 2 ) ( 2 ) - بايد از ميان شما ، جمعى دعوت به نيكى ، و امر به معروف و نهى از منكر كنند ! و آنها همان رستگارانند - آل عمران / 104 ؛ سپس خداوند درباره اين امت خبر مىدهد و اينكه ايشان از چه گروهى هستند ؛ ايشان از ذريه ابراهيم و اسماعيل اند كه از ساكنان حرم الهى بودند ، از كسانى كه هرگز معبودى غير از خداوند را عبادت نكردند ، همانانى كه دعوت را بر آنان واجب كرد ، همان دعوت ابراهيم و اسماعيل ، ساكنان حرم الهى را ، همانان كه در كتابش درباره آنان فرموده هرگونه ناپاكى را از ايشان دور كرده و آنان را پاك پاك كرده . . . پس از آن ، خداوند تبارك و تعالى چنين مى فرمايد كه كسى حق جنگ ندارد مگر اينكه داراى اين شروط باشد : أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ ، الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيَارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلا أَنْ يَقُولُوا رَبُّنَا اللهُ . . . ( 1 ) ( 1 ) - به كسانى كه جنگ بر آنان تحميل گرديده ، اجازه جهاد داده شده است چرا كه مورد ستم قرار گرفته‌اند و خدا بر يارى آنها تواناست ؛ همان كسانى كه به ناحق از خانه‌هاى خود بيرون رانده شدند فقط به اىن گناه كه مىگفتند : پروردگار ما خداوند است - حج / 39 و 40 ، زيرا هر آنچه كه در آسمان و زمين است ، همگى از آن خداوند متعال و پيامبر و پيروان اين دو مى باشد ، پيروانى كه داراى اين صفات باشند . پس هر آنچه از دنيا كه در دستان مشركين و كفار و ظالمين است ، همانانى كه با پيامبر اختلاف دارند و از اطاعت خدا و رسول سرپيچى مى كنند ، هرچه كه در دستان آنان است ، ظلمى است نسبت به مومنينى كه صفاتشان ذكر شد ، و آن را به زور از اين مومنين
--------------------------- 53 ---------------------------
گرفته اند ، و خداوند آن را به پيامبر و آن مومنين بازخواهد گرداند ، و اين حق آنان است ؛ و معناى فيء همين است ، يعنى هر چيزى كه به دست مشركين رسيده و دوباره باز مى گردد ؛ هرآنچه كه به زور از مومنين گرفته شده .
و اگر اين فرد ايمانش كامل نباشد ، ظالم است و بايد با او جنگيد تا اينكه توبه كند ، و شخصى مانند او اجازه جهاد و دعوت به سوى خداوند را ندارد ، چرا كه او از دسته مومنان مظلوم نيست ، همانانى كه قرآن اجازه جهاد و جنگ را به آنان داده است . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 5 ص 13
اين روايت تصريح مىكند كه دعوت مردم به سوى دين الهي ، منصبى است به نيابت از خداوند تعالى كه نيازمند نص است و اين گونه نيست كه هركس براى خود بدان قيام كند و درب آن به روى همه باز باشد .
همچنين اين روايت از ناحيه حقوقي ، بر اين امر دلالت مىكند كه دعوت به سوى خدا ، مستلزم تصرف در حقوق و جان و اموال بندگان خداست ؛ پس نيازمند مجوزى قانونى از سوى مالك اصلى - يعنى خداوند متعال - مى باشد .
همچنين در وصيت اميرالمومنين ( عليه السلام ) به جناب كميل بن زياد ، بر اين امر تصريح شده است ؛ چنان كه در كتاب شريف تحف العقول ،
ص 91 و بشارة المصطفي ، ص 51 ، نقل شده كه اميرالمومنين ( عليه السلام ) فرمودند :
اى كميل ! به نظرت اگر خداوند متعال هيچ پيامبرى را نمى فرستاد و در زمين هم فقط يك انسان مومن متقى وجود داشت ، آيا او در دعوت به سوى خداف به خطا مى افتاد يا آن را صحيح انجام مى داد ؟ به خدا قسم به خطا مى افتاد ! مگر اينكه خداوند عزوجل او را براى اين كار نصب كند و به او اهليت اين كار را بدهد .
--------------------------- 54 ---------------------------
در كلام اميرالمومنين ( عليه السلام ) بايد دقت كرد ؛ حضرت مى فرمايند اين فرد بايد از سوى خداوند نصب شده و اهليت پيدا كرده باشد . پس دعوت به سوى خداوند يك منصب و مسئوليت است كه بدون داشتن اين منصب ، كسى مجاز به دعوت نيست ، و اين منصبى است كه خداوند آن را به كسى نمى دهد مگر اينكه او را به طور خاص اهل آن قرار داده باشد ، تا اينكه آن شخص بتواند بيان كننده مقصود و منظور الهى باشد ، نسبت به كسانى كه دعوت مىكند مهربان باشد ، هدفش رياست بر آنان نباشد ، يا اينكه بخواهد آنان را
اعضاى فرمانبردار و مطيع در حزب خود قرار دهد ، چنان كه صاحبان نهضت ها چنين مى كنند !
از همين روست كه فقهاء ما همگى بر اين امر اتفاق نظر دارند كه رهبرى شرعي ، فقط و فقط مختص امام معصوم است و پس از او ، از آن فقيه جامع الشرائط است ؛ آن هم در همان محدوده اى كه امام به او اجازه داده نه بيشتر !
حتى پيروان ديگر مذاهب نيز روايت كرده اند كه پيامبر اين حق را فقط در عالمان و فقيهان امت منحصر كرده و فرمودند : هر كس كه با زور شمشير ، مردم را به سوى خود عوت كند ، حال آنكه در بين مسلمين كسى وجود داشته باشد كه از او عالم تر است ، همانا چنين فردي ، گمراه زورگوست ! ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 5 ص 27
ابن قدامه از رساله احمد بن حنبل نقل مىكند : هنگامى كه شخصى امام مردم شود در حالى كه بين مردم شخصى بهتر از او موجود است ، آن قوم هميشه در پَستى خواهند بود . ( 2 ) ( 2 ) - المغنى ج 2 ص 20
در كتاب طبقات الحنابله آمده است :
--------------------------- 55 ---------------------------
يكى از حقوق واجب بر مسلمين آن است كه خوبان امت و افراد دين دار و اهل فضل و عالم به احكام و دستورات الهى را كه از خداوند مى ترسند و در امورشان از خداوند پروا دارند ، برخود مقدم دارند ( يعنى آنان را امام خود قرار دهند ) . در حديث آمده : هنگامى كه شخصى امام مردم شود در حالى كه بين مردم شخصى بهتر از او موجود است ، آن مردم هميشه در پَستى خواهند بود . ( 1 ) ( 1 ) - طبقات الحنابله ج 1 ص 359
نووى نيز در كتاب المجموع نقل مىكند :
مالك مى گويد : سزاوار نيست شخصى خود را براى كارى داراى صلاحيت بداند مگر اينكه جستجو كند كه آيا كسى عالم تر از او هست يا نه .
عبدالرزاق با سند صحيح چنين نقل مىكند : هركس بدون مشورت با مسلمين ، مردم را به سوى رياست خود يا ديگرى دعوت كند ، بر شما واجب است او را بكشيد . ( 1 ) ( 1 ) - المصنف ج 5 ص 445
بنابرين بر شيعيان واجب است كه مشروعيت دعوت به سوى اسلام را از مرجعى جامع الشرايط كسب كنند . در غير اين صورت كار آنان مشروعيت نخواهد داشت !
و نيز بر اهل سنت واجب است كه براى دعوت ، مشروعيتشان را از عالمترين فقهاى مذهب كسب كنند و سپس اهل حلّ و عقد از مسلمين هم با آنان بيعت كنند ؛ و گرنه كارشان مشروع نخواهد بود !

دعوت كنند گان اصلى به سوى خداوند تعالى

السلام عليك يا داعى الله يعنى اينكه امام زمان ( عليه السلام ) از جانب خداوند براى دعوت مردم به سوى خدا منصوب شده اند و كسى را كه خداوند چنين
--------------------------- 56 ---------------------------
منصبى به او بدهد و او را براى چنين كار مهمى برانگيزاند ، حتما بايد وسائل و ملزومات اين كار از قبيل علم و
عصمت و ديگر لوازم را نيز به او بدهد . به همين خاطر است كه ايشان را مهدى ناميده اند ؛ چرا كه خداوند متعال ايشان را به تمام آنچه كه مردم بدان نياز دارند ، هدايت فرموده است .
همچنين ساير ائمه ( عليهم السلام ) نيز همگى دعوت كنندگان به سوى خداوند و هادى و مهدى بودند ، چنان كه در زيارت جامعه كبيره مى خوانيم : السلام على الائمة الدعاة و القادة الهداة ( 1 ) ( 1 ) - سلام بر پىشواىان دعوتگر و رهبران هداىتگر . .
دعوت اين بزرگواران به سوى خداوند ، امتداد و ادامه همان دعوت پيامبر بزرگوار اسلام ( صلى الله عليه وآله ) است ؛ چرا كه خداوند متعال ، پيامبر را به انتصاب ايشان به عنوان جانشينان خود ، مأمور كرده و خود پيامبر عظيم الشأن اسلام نيز دعوت كننده اصلى و اعظم الهى بودند ؛ چنان كه در قرآن كريم آمده : يَا قَوْمَنَا أَجِيبُوا دَاعِي الله . وَمَنْ لَا يُجِبْ دَاعِي اللهِ فَلَيْسَ بِمُعْجِزٍ فِي الْأَرْضِ . ( 2 ) ( 2 ) - اى قوم ما ! دعوت كننده الهى را پاسخ دهىد . . . كسى كه دعوت او را اجابت نكند در زمىن كارى - علىه خداوند - از او بر نمى آىد - احقاف / 31 و 32 .
پس ائمه ( عليهم السلام ) ، به خاطر جانشينى پيامبر ، دعوت كنندگان الهى هستند و مومنين هم با اذن پيامبر و ائمه و نائبانشان ، مى توانند دعوت كننده به سوى الله باشند .
--------------------------- 57 ---------------------------
نتيجه :
دعوت كننده اصلى و اعظم الهى خود پيامبر است و بعد از ايشان ، ائمه ( عليهم السلام ) ، اين وظيفه را بر عهده دارند . اما بعد از پيامبر و ائمه ( عليهم السلام ) ، تمام دعوت كنندگان در طول زمان هاى ديگر بايد از ناحيه دعوت كنندگان الهي ، اذن داشته باشند ؛ همانانى كه خود خداوند بدانها اجازه دعوت داده است .
امام باقر ( عليه السلام ) در نامه به سعد الخير ، امامان دعوت كننده به سوى خداوند را چنين توصيف مى فرمايند :
خداوند عزّ و جلّ براى همه پيامبران ، باقيماندگانى از اهل علم قرار داد كه گمراهان را به هدايت دعوت مى كنند و به همراه آن پيامبران بر تمام اذيت ها شكيبايى مى كنند ، دعوت كننده الهى را اجابت كرده و به سوى خداوند دعوت مى كنند . پس اينان را بشناس تا
خداوند تو را رحمت كند ؛ چرا كه آنان داراى منزلت بسيار عظيمى هستند ، اگر چه در دنيا دچار افتادگى هستند ، آنان با كتاب خدا ، مرده را زنده مى كنند و به وسيله نور الهى مى بينند . چه بسيار از كشتگان به دست ابليس كه اينان زنده اش كرده اند ، و چه بسيار از گمراهانى كه اينان هدايتش نموده اند ، خون خود را فدا مى كنند كه بندگان هلاك نشوند . و چه زيباست تاثير آنان بر بندگان الهى و چه زشت است رفتار بندگان نسبت به آنان . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 8 ص 57
مقصود از « داعى الله » در اين عبارت امام ( عليه السلام ) كه فرمودند : « يجيبون داعى الله و يدعون الى الله » ، پيامبر ( صلى الله عليه وآله ) است . و منظور از « يدعون الى الله » يعنى از آنجا كه « داعى الله » - يعنى پيامبر اكرم ( صلى الله عليه وآله ) - ايشان را به عنوان « داعي » منصوب كرده است ، پس آنان هم به سوى الله دعوت مى كنند .
--------------------------- 58 ---------------------------
پس « داعى الله » بودن ، يك منصب الهى و ربّانى است كه به وسيله نص براى شخص اثبات مىشود ؛ يا اينكه شخصى كه نص بر « داعى الله » بودنش وجود دارد ، به او اذن دعوت بدهد . بديهى است
كه غير از اينان هركس كه چنين ادعايى كند دروغگوست ! همچون كسى كه به دروغ ادعاى نبوت يا امامت كند .
هنگامى كه مى گوييم « داعى الله » ، منظور همان داعى اصلى است كه خودش از جانب خدا يا رسول براى دعوت نصب شده ، تا فرق بين او و بين كسى كه با اذن داعى الله به دعوت مشغول مىشود ، مشخص باشد .
بنابرين اين آيه شريفه كه مى فرمايد : وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ ( 1 ) ( 1 ) - باىد در مىان شما گروهى باشند كه مردم را به نىكى دعوت كنند - آل عمران / 104 ، بايد با اين قاعده سازگار باشد و امر اين آيه خطاب به كسانى است كه به آنان اجازه دعوت داده شده يا امر است به كسب اجازه از آنان .
در مقابلِ دعوت كنندگان به سوى خداوند ، سه گروه دعوت كنندگان به سوى جهنم ، دعوت كنندگان به غير خدا و دعوت كنندگان بدون اذن الهى نيز وجود دارند .

دعوت جهانى امام زمان ( عليه السلام )

امامت و دعوت امام زمان ( عليه السلام ) از زمان شهادت پدر بزرگوارشان امام حسن عسكرى ( عليه السلام ) آغاز شد ؛ آن زمان كه خداوند در كودكي ، امامت را به ايشان واگذارد و آن حضرت به دور از چشم سلاطين و مخفيانه و با واسطه سفراء اربعه ، شيعيان را مديريت مى كردند . اين اوضاع ، شصت و نه سال طول كشيد تا اينكه غيبت تامه رخ داد ؛ همان غيبتى كه به « غيبت كبري » معروف است .
--------------------------- 59 ---------------------------
ايشان در اين مدت به همراه حضرت خضر و برخى از اصحاب مخصوصشان ، پيوسته مشغول اموراتى هستند تا اينكه خداوند اذن ظهور را به ايشان بدهد و آن حضرت تمام جهان را به اسلام دعوت كرده و دولت عدل الهى را در تمام زمين برپا كنند .

مقام دعوت كننده به سوى خداى تعالي

خداوند متعال فرموده : اللهُ نُورُ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِي زُجَاجَةٍ الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّىٌّ يُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبَارَكَةٍ زَيْتُونَةٍ لا شَرْقِيَّةٍ وَلا غَرْبِيَّةٍ يَكَادُ زَيْتُهَا يُضئُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُورٌ عَلَى نُورٍ يَهْدِي اللهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشَاءُ وَيَضْرِبُ الله الأَمْثَالَ لِلنَّاسِ وَالله بِكُلِّ شئ عَلِيمٌ فِي بُيُوتٍ أَذِنَ الله أَنْ تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ . ( 1 ) ( 1 ) - خدا نور آسمانها و زمين است . مَثَلِ نور او چون چراغدانى است كه در آن چراغى ، و آن چراغ در شيشه‌اى است . آن شيشه گويى اخترى درخشان است كه از درخت خجسته زيتونى كه نه شرقى است و نه غربى ، افروخته مىشود . نزديك است كه روغنش - هر چند بدان آتشى نرسيده باشد - روشنى بخشد . روشنى بر روى روشنى است . خدا هر كه را بخواهد با نور خويش هدايت مىكند ، و اين مثلها را خدا براى مردم مىزند و خدا به هر چيزى داناست - نور / 35 .
و اين نور الهى هميشه در خانه هاى پيامبران و اوصيا وجود داشته ، چنان كه پيامبر گرامى اسلام فرمودند .
سيوطى در تفسير الدر المنثور از أنس بن مالك و بريده چنين نقل مىكند : رسول خدا اين آيه را خواندند : فى بيوت اذن الله أن ترفع . . . مردى برخاست و گفت : اين خانه ها كدامند اى پيامبر ؟ پيامبر گفت :
خانه هاى پيامبران . ابوبكر برخاست و گفت : اى رسول خدا ! آيا خانه على و فاطمه هم از همان خانه هاست ؟ پيامبر فرمود : بله ! بلكه از برترينهاى آنهاست . ( 1 ) ( 1 ) - الدرالمنثور ج 5 ص 50
--------------------------- 60 ---------------------------
و اين در واقع عبارتى ديگر از همان خبر پيامبر درباره ثقلين است كه فرمودند : خداوند لطيفِ آگاه مرا خبر داده كه آن دو هيچ گاه از هم جدا نخواهند شد تا اينكه كنار حوض بر من بازگردند . و از امام صادق ( عليه السلام ) نيز نقل شده كه فرمودند : اگر زمين بدون امام بماند ، اهلش را فرو مى خورد . ( 2 ) ( 2 ) - كافى ج 1 ص 179
و اين كلام البته تعبير ديگرى است از نظريه فيض الهى كه مى گويد : انواع مختلفى از هدايا و بخشش هاى الهى وجود دارند كه فقط از طريق مركز نور الهى در زمين قابل دريافت است ، كه همان پيامبر و امامان ( عليهم السلام ) هستند .
پس تمام اين مقامات و جايگاه هاى عظيم ، همگى براى دعوت كننده الهى است ؛ و بلكه قضيه بسيار بالاتر از اينهاست .
براى مثال وقتى كه شما بخواهيد كسى را انتخاب كنيد تا آن شخص مردم را به سوى شما دعوت كند ، طبيعتا كسى را انتخاب خواهيد كرد كه داراى بالاترين صفات و ويژگيها باشد تا بتواند نماينده شما بوده و مردم را به شما مشتاق گرداند . حال چگونه است كار خداى متعال كه پروردگار جهانيان است و همه خلائق در دست او هستند !
دعوت كننده الهى بايد محبوب ترين شخص نزد خدا و بندگان ، و داراى بالاترين قدرت فهم معارف الهى و همچنين قدرت تفهيم آن به مردم بوده و آگاه ترين مردم به ايجاد جامعه بشرى و مديريت آن و همچنين قوانين اجتماعى باشد .
و هنگامى كه خداوند اين شخص را جانشين خود در زمين و حاكم بين بندگانش مىكند ، پس حتما بايد ابزارهاى كار و موفقيتش را هم فراهم كرده باشد . اولين اين ابزارها ، علم به خود خداوند متعال و مخلوقات الهي ، علم به
--------------------------- 61 ---------------------------
طبيعت عالم و همچنين آگاهى از تمام علومى كه بشر بدان نيازمند است ، خواهد بود .
حتى در روايات وارد شده كه خداوند در عصر حكومت و ظهور امام ( عليه السلام ) ، هر علمى را كه مومنين به آن نياز دارند به آنها الهام مىكند !
اميرالمومنين ( عليه السلام ) در وصف امام زمان ( عليه السلام ) مى فرمايند : خداوند علم را در قلبهاى مومنين خواهد انداخت ، پس هيچ مومنى به علم برادرش نيازمند نيست و آن روز تأويل اين آيه است كه : يُغْنِ اللهُ كُلاً مِنْ سَعَتِهِ وَكَانَ اللهُ وَاسِعاً حَكِيماً ( 1 ) ( 1 ) - خداوند هر يك را از گشايش خود بىنياز گرداند ، و خدا همواره گشايشگر حكيم است - نساء / 130 . ( 2 ) ( 2 ) - مختصر البصائر ص 210
از امام صادق ( عليه السلام ) هم نقل شده كه فرمودند : مردم از نور خورشيد و ماه بى نياز خواهند شد و از نور امام بهرمند مى شوند . ( 3 ) ( 3 ) - تفسىر قمى ج 2 ص 253
يكى از معانى اين كلام مىتواند اين باشد كه مردم با استفاده از نورى كه امام ( عليه السلام ) براى آنان بوجود مى آورند ، از نور خورشيد
بى نياز خواهند شد .

السلام عليك يا داعي الله ورباني آياته

معنى « ربّانى آياته » اين است كه آيات و نشانه هاى خداوند متعال نزد امام زمان ( عليه السلام ) است و هرگاه كه حضرت آنها را طلب كند يا نياز به نشانه اى داشته باشد ، خداوند آن نشانه را براى ايشان ظاهر خواهد كرد و دعاى ولى خود را مستجاب خواهد نمود .
همچنين معناى « ربّانى آياته » اين است كه امام زمان ( عليه السلام ) از ناحيه خداوند ، به آيات علم دارشته و آنها را براى مردم تفسير مى كنند و هر گاه كه
--------------------------- 62 ---------------------------
نياز باشد ، آن آيات را از خداوند متعال طلب مى كنند .

ربّانيون و رِبّيون و عالم ربّانى

در قرآن كريم تعبير ربّانيون ، براى علماى پس از انبياء كه شريعت نزد آنان به امانت بوده ، به كار برده شده و آنان را به دو گروه تقسيم كرده است : گروه اول كسانى كه به حق حكم كرده و امر به معروف و نهى از منكر مى كنند ؛ و گروه دوم كسانى كه كوتاهى كرده و مردم را از معصيت ها بازنمى دارند .
خداوند متعال مى فرمايد : إِنَّا أَنْزَلْنَا التَّوْرَاةَ فِيهَا هُدًى وَنُورٌ يَحْكُمُ بِهَا النَّبِيُّونَ الَّذِينَ أَسْلَمُوا لِلَّذِينَ هَادُوا وَالرَّبَّانِيُّونَ وَالأَحْبَارُ بِمَا اسْتُحْفِظُوا مِنْ كِتَابِ اللهِ وَكَانُوا عَلَيْهِ شُهَدَاءَ فَلا تَخْشَوُا النَّاسَ وَاخْشَوْنِ وَلا تَشْتَرُوا بِآيَاتِى ثَمَنًا قَلِيلاً وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللهُ فَأُولَئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ . ( 1 ) ( 1 ) - ما تورات را كه در آن رهنمود و روشنايى بود نازل كرديم . پيامبرانى كه تسليم - فرمان خدا - بودند ، به موجب آن براى يهود داورى مىكردند ؛ و - همچنين - ىكتاپرستان و دانشمندان به سبب آنچه از كتاب خدا به آنان سپرده شده و بر آن گواه بودند . پس ، از مردم نترسيد و از من بترسيد ، و آيات مرا به بهاى ناچيزى مفروشيد ؛ و كسانى كه به موجب آنچه خدا نازل كرده داورى نكرده‌اند ،
آنان خود كافرانند - مائده / 44
و نيز فرموده : لَوْلايَنْهَاهُمُ الرَّبَّانِيُّونَ وَالأَحْبَارُ عَنْ قَوْلِهِمُ الآثْمَ وَأَكْلِهِمُ السُّحْتَ لَبِئْسَ مَا كَانُوا يَصْنَعُونَ . ( 2 ) ( 2 ) - چرا الهيّون و دانشمندان ، آنان را از گفتار گناه - آلود - و حرامخوارگىشان باز نمىدارند ؟ راستى چه بد است آنچه انجام مىدادند - مائده / 63
اميرالمومنين علي ( عليه السلام ) مى فرمايند : مردم قبل از شما هلاك شدند چرا كه نافرمانى خداوند مى كردند و علما و تربيت كنندگان ، آنان را از اين كار نهى نمى نمودند . و آن زمان كه آنان غرق در معصيت
ها شدند و علما و تربيت كنندگان ، آنان را نهى نكردند ، عذابهاى الهى بر آنان فرود آمد . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 5 ص 75
معناى اين كلام اين است كه خداوند ، دين را نزد ربّانيون به امانت گذارده
--------------------------- 63 ---------------------------
و آنان را مامور حفاظت از دين كرده است . اما در اين ميان ، برخى وفا كرده و برخى ديگر در اين راه كوتاهى كرده و لذا مستحق مذمت و عذاب الهى شدند .
به همين خاطر است كه خداوند متعال تعبير ( ( ربّيون ) ) را براى كسانى به كار برده كه در ركاب پيامبران جهاد مى كردند و اين تعبير ، اخص از ربّانيون است ؛ چرا كه تعبير ربّيون فقط براى افراد نيك و مورد ستايش به كار مى رود ، اما ربّانيون اعم است و هم خوبان را شامل مىشود و هم بدان را .
خداوند متعال مى فرمايد : وَكَأَيِّنْ مِنْ نَبِىٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ فَمَا وَهَنُوا لِمَا أَصَابَهُمْ فِي سَبِيلِ اللهِ وَمَا ضَعُفُوا وَمَا اسْتَكَانُوا وَاللهُ يُحِبُّ الصَّابِرِينَ . ( 2 ) ( 2 ) - و چه بسيار پيامبرانى كه همراه او توده‌هاى انبوه ، كارزار كردند ؛ و در برابر آنچه در راه خدا بر آنان وارد شد ، سستى نورزيدند و ناتوان نشدند ؛ و تسليم نگرديدند و خداوند ، شكيبايان را دوست دارد - آل عمران / 146
بنابرين ، ربّيون گروهى خاص و انتخاب شده از ربّانيون هستند كه به دليل علم و اخلاصشان ، و به اين خاطر كه خود را در راه خدا قربانى مى كنند ، به خداوند متعال منسوب اند .
اميرالمومنين ( عليه السلام ) مى فرمايند : مردم سه گروه هستند : عالم ربّاني ، يادگيرنده اى كه در مسير نجات است و افراد بى مايه اى كه دنباله رو هر ندا و دعوتى بوده و با هر بادي ، جاى كن مى شوند ، از نور عالم [ ربّانى ] استفاده نمى كنند و به پناهگاهى مورد اطمينان ، پناه نمى برند . ( 1 ) ( 1 ) - امالى شىخ طوسى ; ص 20
پس عالم ربّانى كسى است كه علم او از ناحيه خداوند متعال است و تفسير آن به فقهاء و روايان حديث ، تفسير اشتباهي
است ؛ چرا كه فقهاء و روايان حديث ، در دسته دوم جاى مى گيرند ، يعنى كسانى كه در راه نجات ، مشغول تعليم و تحصيلند .
--------------------------- 64 ---------------------------
امام كاظم ( عليه السلام ) به هشام بن حكم چنين فرمودند : هيچ علمى نيست مگر اينكه از طريق عالم ربّانى باشد و شناخت علم به وسيله عقل است . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 1 ص 17
امام صادق ( عليه السلام ) نيز فرموده اند : حَكم - بن عتيبه - شرق و غرب عالم را بگردد ، به خدا قسم علم را بدست نمى آورد مگر از اهل خانه اى كه جبرئيل برآنان نازل شده است . ( 2 ) ( 2 ) - كافى ج 1 ص 400
استفاده از تعبير ( ( ربّانى ) ) براى امام زمان ( عليه السلام ) ، بنابر همين معناى آخر است ؛ چرا كه علم آن بزرگوار از ناحيه خداوند متعال است ، علمى كه پاينده است و هر لحظه نو مىشود . زيرا آن حضرت از جانب خداوند متعال به هر آنچه كه نياز داشته باشند هدايت مى شوند ( كه معناى كلمه مهدى نيز همين است ) .
پس ايشان ، در علم و در مسيرشان ربّانى اند . همچنين ، آن حضرت ، ربّانى آيات الهى هستند ، به اين معنى كه آيات و نشانه هاى الهى را
واجدند ، كسى كه نشانه مى آورد و به نشانه هاى الهى دانا و آگاه است .

آيات الهى به چه معناست ؟

در مفردات راغب چنين آمده : « آيه » يعنى علامت آشكار ، چيزى كه حقيقتش براى همه آشكار باشد و هميشه همراه با چيزى است كه آشكاريش به اندازه خود آيه نيست .
اما اين تعريف از آيه ، صحيح نيست ، صحيح اين است كه « آيه » ، علامت و نشانه اى است كه معمولا قانع كننده مى باشد .
ريشه اين كلمه نزد خليل چنين است : « أأيه » كه همزه دوم آن تبديل به ياء شده :
--------------------------- 65 ---------------------------
« أيية » و سپس حذف شده و به « آية » تبديل شده است ، مانند « راية » و « غاية » ( 1 ) ( 1 ) - العىن ج 8 ص 440 .
سيبويه معتقد است كه ريشه آن « أوية » بوده و جمع آن « آي » و « آيات » و « آياي » و « آياء » است .
« آيه » به صورت مفرد در قرآن ، هشتاد و چهار مرتبه به كار رفته و صورتهاى جمع آن : « آيات » ، صد و چهل و هشت مرتبه ؛ « آياتنا » ، نود و دو مرتبه ؛ « آياته » ، سى و هفت مرتبه و . . . به كار رفته است . اين امر ، نشان دهنده وسعت معناى اين كلمه از نظر قرآن كريم است .

انواع آيات الهى و انواع تلاوت كنندگان آن

قرآن كريم انواعى از آيات الهى و تلاوت كنندگان آن را ياد كرده است .
گاهى خود خداوند متعال آيات را براى پيامبران تلاوت مىكند :
تِلْكَ آيَاتُ اللهِ نَتْلُوهَا عَلَيْكَ بِالْحَقِّ ( 1 ) ( 1 ) - اينها آيات خداست كه ما آن را به حق بر تو مىخوانيم - بقره / 252
و گاهى پيامبران و ديگران ، آيات الهى را تلاوت مى كنند :
وَابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولاً مِنْهُمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آيَاتِكَ ( 2 ) ( 2 ) - در ميان آنان فرستاده‌اى از خودشان برانگيز تا آيات تو را بر آنان
بخواند - بقره / 129
يَكَادُونَ يَسْطُونَ بِالَّذِينَ يَتْلُونَ عَلَيْهِمْ آيَاتِنَا ( 1 ) ( 1 ) - چيزى نمانده كه بر كسانى كه آيات ما را بر ايشان تلاوت مىكنند حمله‌ور
شوند - حج / 72
هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِهِ وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَة ( 2 ) ( 2 ) - اوست آن كس كه در ميان بىسوادان فرستاده‌اى از خودشان برانگيخت ، تا آيات او را بر آنان بخواند و پاكشان گرداند و كتاب و حكمت بديشان بياموزد - جمعه / 2
--------------------------- 66 ---------------------------
و آيات ديگر . . .
اما خود آيات الهى نيز انواع مختلفى دارند :
مثلا برخى محكم هستند و برخى متشابه : مِنْهُ آيَاتٌ مُحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ ( 3 ) ( 3 ) - پاره‌اى از آن ، آيات محكم صريح و روشن است ، آنها اساس كتابند ؛ و پاره‌اى ديگر متشابهاتند - آل عمران / 7
برخى مشخص هستند و برخى كمتر : فَلَمَّا جَاءَتْهُمْ آيَاتُنَا مُبْصِرَةً ( 4 ) ( 4 ) - هنگامى كه آيات روشنگر ما به سويشان آمد - نمل / 13
برخى واضح و مبين هستند و برخى كمتر : فِيهِ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِيم ( 1 ) ( 1 ) - در آن ، نشانه‌هايى روشن است جاىگاه ابراهيم 7 - آل عمران / 97
برخى آيات ، بزرگ هستند و برخى كوچك : لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرَى ( 2 ) ( 2 ) - به راستى كه - برخى - از آيات بزرگِ پروردگار خود را ديد - نجم / 18
برخى از آيات براى همه اهل عالم است :
وَجَعَلْنَاهَا وَابْنَهَا آيَةً لِلْعَالَمِين ( 3 ) ( 3 ) - او [ مرىم ] و پسرش را نشانه اى براى جهانىان قرار دادىم - انبىاء / 91
وَاخْتِلافُ أَلْسِنَتِكُمْ وَأَلْوَانِكُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لايَاتٍ لِلْعَالِمِينَ ( 4 ) ( 4 ) - و در اختلاف زبان و رنگ شما نشانه هاىى است براى جهانىان - روم / 22
و برخى براى انواع خاصى از مردم اند :
إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَوِاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لايَاتٍ لأُولِي الأَلْبَابِ ( 5 ) ( 5 ) - مسلماً در آفرينش آسمانها و زمين ، و در پى يكديگر آمدن شب و روز ، براى خردمندان نشانه‌هايى است - آل عمران / 190
لآيَاتٍ لِلْمُتَوَسِّمِينَ ( 1 ) ( 1 ) - به يقين در اين [ كيفر ] براى هوشياران عبرتهاست - حجر / 75
--------------------------- 67 ---------------------------
لآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ( 2 ) ( 2 ) - مسلماً در اين [ امور ] براى مردمى كه تعقل مىكنند نشانه‌هاىىست - نحل / 12
لآيَاتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ ( 3 ) ( 3 ) - قطعاً در اين [ امور ] براى هر شكيباىِ سپاسگزارى عبرتهاست - ابراهىم / 5
لآيَاتٍ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ( 4 ) ( 4 ) - قطعاً در اينها براى مردمى با اىمان نشانه‌هاىىست - انعام / 99
برخى از آيات در عالم و برخى در جانها هستند : سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِي الآفَاقِ وَفِي أَنْفُسِهِمْ ( 5 ) ( 5 ) - به زودى نشانه‌هاى خود را در افقها و در دلهايشان به آنان خواهيم
نمود - فصلت / 53
خداوند نُه آيه و نشانه براى حضرت موسى قرار داد : وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى تِسْعَ آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ ( 1 ) ( 1 ) - نه نشانه آشكار به موسى دادىم - اسراء / 101 و آن نُه نشانه اين بود : طوفان ، ملخ ، شپش ، وزغ ، خون ، سنگ ، دريا ، عصا و دست حضرت موسي . ( 2 ) ( 2 ) - خصال ص 424
پس اينكه مى گوييم امام زمان ( عليه السلام ) ربّانى آيات الهى است ، يعنى اينكه آن بزرگوار همان كسى هستند كه اين آيات را براى مردم تلاوت مى كنند ، آنها را به مردم تعليم داده و براى آنها تفسير مى كنند و ايشان مسئول و عهده دار اين آيات هستند .

السلام عليك يا باب الله و ديان دينه

اسلامِ خلفا و سلاطين به ما مى گويد : شناخت خداوند تعالى از هر راهى ممكن است و از هر مسيرى كه خواستى مى توانى خدا را عبادت كني .
اما مذهب اهل بيت ( عليهم السلام ) مى گويد : شناخت خداوند متعال ممكن نيست
--------------------------- 68 ---------------------------
مگر از يك راه ، كه فقط همان يك راه صحيح است و تمامى راه هاى غير آن ، همگى باطل و گمراه كننده اند . از اين روى مى بينيم كسانى كه معرفت و شناخت الهى را از راهى غير از مسير اهل بيت جستجو كرده اند ، در گرداب تجسيم و تشبيه افتاده و خدا را گم كرده و معبودى خيالى را عبادت مى كنند .
پيروان خلفا و سلاطين مى گويند : از هر راهى كه خواستي ، مى توان خداوند را عبادت كرد و به او تقرب جست و در واقع راه هاى رسيدن خدا به تعداد تمام افراد بشر است !
اما مذهب اهل بيت ( عليهم السلام ) مى گويد : راه صحيح فقط يكى است نه بيشتر ! و اگر كسى به دنبال شناخت خداوند و عبادت او باشد ، بايد از درى وارد شود كه خود خداوند مشخص نموده است . پس اگر كسى از در ديگرى وارد شده و خدا را جستجو كند ، فقط توهّم شناخت الهى را داشته و هيچ گاه به خداوند نخواهد رسيد ؛ چرا كه شناخت و عبادت خداوند ميسر نيست مگر از راهى كه خود خداوند بدان أمر فرموده است .
در كتاب شريف كافى از امام باقر ( عليه السلام ) چنين روايت شده : پيامبر گرامي ( صلى الله عليه وآله ) همان درب خداوند است كه نمى توان به سوى خدا رفت مگر از آن درب ، و همان راه الهى است كه هركس وارد آن شود به خداوند عزوجل خواهد رسيد ، و همچنين پس از ايشان اميرالمومنين ( عليه السلام ) چنين بود ، و اين قضيه براى همه ائمه يكى پس از ديگرى وجود داشت ، خداوند آنان را ستونهاى زمين قرار داد تا زمين بر ساكنانش گردنكشى نكند ، و آنان را پايه هاى اسلام و ريسمان راه هدايت قرار داد ، هيچ كس هدايت نمى شود مگر به هدايت اينان و هيچ كس از راه راست گمراه نمى شود مگر اين كه در حق ايشان كوتاهى كند .
اينان امانت داران خدا هستند بر آنچه نازل كرده از علم و بخشش و بيم ، و
--------------------------- 69 ---------------------------
اينان حجت هاى رساى خدا هستند بر هر آن كس كه در زمين است ، خداوند هر آنچه براى اولينشان قرار داده براى آخرين هم قرار داده و هيچ كس به چنين درجه اى نمى رسد مگر با يارى خداوند . آدرس حديث ؟ !

معنى باب الله بودن امام زمان ( عليه السلام )

معنى اين لقب براى پيامبر و ائمه ( عليهم السلام ) اين است كه :
1 - هركدام از ايشان ، درهاى معرفت الهى هستند و به همين خاطر ، معرفت و شناخت خداوند تعالى - چه در توحيد و چه در تفسير قرآن - حتما بايد از ناحيه ى پيامبر ( صلى الله عليه وآله ) و ائمه ( عليهم السلام ) صورت پذيرد .
و امروزه امام زمان ( عليه السلام ) ، نماينده اين خط و ادامه دهنده و تفسير كننده آن و دعوت كننده به سوى خداوند واحد و احد است .
پس سلام دادن به ايشان با اين لقب ، در واقع بدين معناست : سلام بر تو اى درگاه معرفت ذات و صفات خداوند متعال ، معرفت و شناختى صحيح و خالى از هرگونه خطا و اشتباه و پاكيزه از هرگونه نادانى و تحريف و انحراف .
2 - معناى ديگر « باب الله » اين است كه امام ( عليه السلام ) ، مصدر دريافت دين بوده و هركس به دنبال علم دين و شناخت حلال و حرام الهى است ، حتما بايد اين علم را از امام زمان ( عليه السلام ) و از اجداد پاك ايشان بگيرد ، نه از مخالفين آنها .
و دريافت دين از امام زمان ( عليه السلام ) با وجود غيبت ايشان ، به معنى دريافت دين از اجداد ايشان است كه خود امام زمان ( عليه السلام ) ، ادامه دهنده راه ايشان است و با ظهور امام ( عليه السلام ) ، معنى كاملِ تلقى و دريافت دين به صورت مستقيم از امام تحقق پيدا خواهد كرد .
3 - همچنين معنى ديگر « باب الله » اين خواهد بود كه امام ( عليه السلام ) ، درگاه عطاء
--------------------------- 70 ---------------------------
و بخشش الهى هستند . چرا كه ايشان نور خدا در زمين
مى باشند : مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِي زُجَاجَةٍ الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّىٌّ يُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبَارَكَةٍ زَيْتُونَةٍ لا شَرْقِيَّةٍ وَلا غَرْبِيَّةٍ . ( 1 ) ( 1 ) - نور / 35
4 - معناى ديگر « باب الله » اين است كه امام زمان ( عليه السلام ) ، همان امام الهى هستند كه اعتقاد به امامت ايشان واجب بوده و بايد خود را به ايشان منتسب كنيم تا در قيامت با ايشان محشور شويم : يَوْمَ نَدْعُواْ كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ . ( 2 ) ( 2 ) - روزى كه تمام مردم را با نام پىشواىانشان فرا مىخوانىم - اسراء / 71
5 - معنى ديگر « باب الله » اين است كه امام زمان ( عليه السلام ) ، درگاه روى كردن و توجه به سوى خدا هستند و روى كردن به خداوند متعال ، به واسطه ايشان صحيح است . اگرچه روى كردن به خود ايشان هم صحيح است ، چرا كه آن حضرت ، درگاه خداوند است .
و پيش از اين در كلام خود امام ( عليه السلام ) آمد كه ايشان فرمودند : هرگاه خواستيد به واسطه ما به سوى خداوند يا به خود ما روى كنيد ، همان را بگوييد كه خداوند فرموده است : « سلام على آل ياسين . . . » .
روشن است كه واسطه قرار دادن ائمه : به درگاه الهي ، فضل و برترى آشكار اين ذوات مقدسه است و خود ائمه ( عليهم السلام ) هم كيفيت توجه به خداوند متعال به واسطه خويش را به ما آموخته اند .
براى مثال امام باقر ( عليه السلام ) مى فرمايند : اللهم إني أتوجه إليك بنبيك محمد نبي الرحمة . يا محمد يا رسول الله إني أتوجه بك إلى الله ربك وربي لينجح لي طلبتي . اللهم بنبيك أنجح لي طلبتي ، بمحمد . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 3 ص 478 سپس حاجت خود را بطلب . سند دعا ذكر شود .
--------------------------- 71 ---------------------------
همچنين در زيارت جامعه كبيره چنين آمده است : اللهم إني لو وجدت شفعاء أقرب إليك من محمد وأهل بيته الأخيار الأئمة الأبرار ، لجعلتهم شفعائي ، فبحقهم الذي أوجبت لهم عليك أسألك أن تدخلني في جملة العارفين بهم و بحقهم و فى زمرة المرحومين بشفاعتهم .
يعني : خداوندا من اگر شفيعانى مى يافتم كه از پيامبر و اهل بيت پاكش به تو نزديكتر بودند ، قطعا آنان را شفيع خود قرار مى دادم ، [ اما كسى به تو نزديكتر از آنان نيست ] پس تو را قسم مى دهم به حق آنان كه بر خودت واجب كرده اي ، مرا جزء عارفين به ايشان و حقشان و رحمت شدگان به خاطر شفاعت آنان ، قرار دهي .
تكبّر نسبت به اهل بيت ( عليهم السلام ) ، تكبّر بر خداوند متعال است
پيامبر گرامى اسلام ( صلى الله عليه وآله ) ، اهل بيتشان را به عنوان مصدر دريافت دين و مقتداى مردم معين و مشخص كرده و آنان را مساوى و همراه قرآن قرار داده و فرمودند : إنى تارك فيكم الثقلين كتاب الله و عترتى
اهل بيتي ، يعنى من دو چيز گرانبها را در ميان شما به امانت و يادگار مى گذارم : كتاب خدا و اهل بيتم .
اما قريش به جاى آنكه بگويند : شنيديم و اطاعت كرديم ، گفتند : ما خدا را عبادت مى كنيم و به پيامبر هم ايمان داريم ، اما دين را از اصحاب پيامبر مى گيريم نه از اهل بيت پيامبر !
در حالى كه خداوند به هيچ وجه عبادت را قبول نخواهد كرد مگر از راهى كه خود مشخص و معين فرموده است .
از امام صادق ( عليه السلام ) روايت شده كه ايشان فرمودند : استكبار ، اولين نمونه از نافرمانى و معصيت است كه عليه خداوند انجام شد . ابليس گفت : خداوندا
--------------------------- 72 ---------------------------
مرا از سجده بر آدم معاف كن و من هم در عوض تو را آنچنان عبادت مى كنم كه هيچ فرشته و پيامبرى نتواند آنچنان عبادت كند ! خداوند متعال هم در جواب فرمود : هيچ نيازى به عبادت تو نيست ! من عبادت را از راهى مى خواهم كه خود ارده كرده ام ، نه از راهى كه تو ميخواهي ! و شيطان هم از سجده كردن
خوددارى كرد و خداوند به او فرمود : فَاخْرُجْ مِنْهَا فَإِنَّكَ رَجِيمٌ . وَإِنَّ عَلَيْكَ لَعْنَتِى إِلَى يَوْمِ الدِّينِ . ( 1 ) ( 1 ) - تفسىر قمى ج 1 ص 42
همچنين آن حضرت در حديث ديگرى ماجراى عجيبى را درباره يكى از عابدان بنى اسرائيل نقل مى كنند و مى فرمايند : يكى از عالمان بنى اسرائيل خدا را به قدرى عبادت نمود كه [ از فرط رياضت و سختي ] مانند چوبى باريك شد . خداى گرامى و بزرگ بر پيامبر زمانش وحى نمود كه به او بگو : به عزّت و بزرگى و شكوه خويش سوگند كه اگر مرا به قدرى عبادت كنى كه همچون چربى در ديگ جوشان آب شوى ، عبادتت را نخواهم پذيرفت جز آنكه از راهى كه تو را فرمان داده‌ام به سوى من بيايى ! ( 2 ) ( 2 ) - ثواب الاعمال و عقاب الاعمال ص 203

السلام عليك يا باب الله و ديان دينه

شيخ صدوق ; در كتاب التوحيد مى فرمايد : « ديان » كسى است كه مزد بندگان و پاداش كارهايشان را مىدهد . و دَين يعنى جزاء و پاداش ، و چون مصدر است ، جمع بسته نمى شود . گفته مىشود : دان يدين ديناً ، و در ضرب المثل گفته مىشود : كما تدين تدان ، يعنى همان گونه كه جزا دهى جزا داده ميشوي .
شاعر مى گويد :
--------------------------- 73 ---------------------------
انسان همان دست كه بدهد همان دست مى گيرد
هر آنكس كه سير بكارد ريحان نخواهد چيد . ( 1 ) ( 1 ) - توحىد صدوق ; ص 216
زمخشرى چنين مى گويد : داينتُه : يعنى او را محاكمه كردم .
و علي ( عليه السلام ) پس از پيامبر ، « ديان » اين امت ، يعنى قاضى آنها بود . ( 2 ) ( 2 ) - اساس البلاغه ص 291
ابن منظور نيز در توضيح كلمه « ديان » مى گويد : « ديان » از نامهاى خداوند متعال و به معناى حكم كننده و قاضى است . از برخى
پيشينيان درباره على ابن ابى طالب سوال شد ، گفت : او پس از پيامبر ، ديان اين امت ، يعنى حاكم و قاضى آنها بود . ( 1 ) ( 1 ) - لسان العرب ج 13 ص 166
در كتاب سليم بن قيس هلالى - كه رحمت خدا بر او باد - چنين آمده است : پيامبر ( صلى الله عليه وآله ) فرمودند : علي ، ديان اين امت و شاهد بر آنها است .
و در روايت ديگرى آمده كه پيامبر فرمودند : اى علي ! تو ديان امت و شاهد بر آنها هستي . ( 2 ) ( 2 ) - كتاب سلىم ص 283
و اين صفت اميرالمومنين ( عليه السلام ) براى تمامى ائمه ديگر نيز وجود دارد ، چنان كه در زيارت جامعه كبيره چنين آمده است : ميراث نبوت نزد شماست ، بازگشت خلق به سوى شماست و حساب مردم برعهده شما و فصل الخطاب ( حرف نهايي ) نزد شماست . ( 3 ) ( 3 ) - من لاىحضره الفقىه ج 2 ص 612
خداوند متعال ، فرمانرواى روز قيامت و حكم كننده دين است و هموست كه روز قيامت مردم را حسابرسى خواهد نمود و برخى از فرشتگان را مأمور اين
--------------------------- 74 ---------------------------
كار خواهد كرد . پس هيچ تعجبى ندارد كه پيامبر و آل پاك ايشان را مامور و وكيل در اين كار قرار دهد ، چرا كه اينان از تمام ملائكه برتر و بالاتر اند و تمام مسلمين بر اين برترى اتفاق نظر دارند .
امام صادق ( عليه السلام ) درباره اسراء و معراج مى فرمايند : جبرئيل اذان و اقامه گفت و به پيامبر گفت : اى محمد جلو برو ( امام جماعت باش ) ! پيامبر به او فرمود : تو جلو برو اى جبرئيل ! جبرئيل گفت : از آن روزى كه خداوند به ما ملائكه دستور داد بر آدم سجده كنيم ، ديگر بر آدميين پيش نمى افتيم . ( 1 ) ( 1 ) - علل الشراىع ج 1 ص 8
شيخ صدوق ; در كتاب اعتقادات چنين مى گويد : ما معتقديم كه حساب و ميزان حق و واقعيت اند و حساب به دو گونه است : بخشى از آن به عهده خداوند و بخشى به عهده حجتهاى الهى ، و هر پيامبرى نيز حساب اوصياء خود را بر عهده دارد ، و اوصياء هم حساب امت هاى خويش را . خداوند متعال نيز شاهد بر همه پيامبران و فرستادگان است و آنها نيز شاهد بر مردم . و اين معنى
همان آيه شريفه است كه مى فرمايد : تا شما شاهدان بر مردم باشيد و پيامبر نيز شاهد بر شما ( 1 ) ( 1 ) - لِتَكُونُوا شُهَداءَ عَلَى النَّاسِ وَ يَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهيداً - بقره / 143 . ونيز اين آيه شريفه : پس چگونه است [ حالشان ] آنگاه كه از هر امّتى گواهى آوريم ، و تو را بر آنان گواه آوريم ؟ ( 2 ) ( 2 ) - فَكَيْفَ إِذا جِئْنا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهيدٍ وَ جِئْنا بِكَ عَلى هؤُلاءِ شَهيدا - نساء / 41 و نيز اين آيه شريفه : آيا كسى كه از جانب پروردگارش بر حجّتى روشن است و شاهدى از خود او ، در پس آن است . . . ( 3 ) ( 3 ) - أَ فَمَنْ كانَ عَلى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ يَتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ . . . - هود / 17 ؛ كه شاهد همان اميرالمومنين مى باشد . و همچنين اين فرموده خداوند : بازگشتشان به سوى ماست و حسابشان بر ماست ( 4 ) ( 4 ) - إِنَّ إِلَيْنا إِيابَهُم ، ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنا حِسابَهُم - غاشىه / 25 و 26 .
--------------------------- 75 ---------------------------
البته وقتى كه خداوند متعال حساب خلق را به ملائكه يا پيامبر و اهل بيت مى سپارد ، اين گونه نيست كه خود به صورت كامل از آن كناره گيرى نمايد ، بلكه قواعد محاسبه را به آنان مى آموزد يا توسط ملائكه اى كه كارشناس حسابرسى هستند آنان را يارى مى نمايد و خود مراقب آنان است .
روايت امام صادق ( عليه السلام ) تاييد كننده همين مطلب است : اگر كسى غير از خداوند ، سرپرست حسابرسى مردم ( در قيامت ) شود ، بيش از پنجاه هزار سال به طول خواهد انجاميد ، اما خداوند متعال در يك ساعت آن را انجام خواهد داد . ( 1 ) ( 1 ) - مجمع البىان ج 10 ص 120
يعنى خداوند متعال قواعد محاسبه را به قاضيان محضر تعليم مىدهد ، و اگر چنين نبود آنان قادر به محاسبه مردم نبودند ، نه در پنجاه هزارسال و نه در صد هزار سال !
نتيجه اين است كه پيامبر و اهل بيت ايشان ، ديان ( حاكم و قاضي ) مردم به دين الهى هستند .
به همين خاطر است كه امام زمان ( عليه السلام ) به صفت « باب الله » و « ديان دين » موصوف شده اند ، چرا كه ايشان يكى از متوليان قضاوت در روز قيامت هستند و نيز ايشان يكى از شاهدانى هستند كه خداوند درباره ايشان فرموده : روزى كه شاهدان به پا مى خيزند .
و در تفسير قمى آمده كه آنان همان ائمه ( عليهم السلام ) هستند .
در كتاب العدد القويه چنين روايت شده : از حارث و سعيد بن قيس از على بن ابيطالب ( عليه السلام ) كه رسول خدا فرمودند : من نزد حوض بر شما وارد مى شوم و تو اى علي ! ساقى آن هستى و حسن حامى و مدافع و حسين امر كننده آن است و على بن حسين پيشرو آن ، و محمد بن على پخش كننده و
--------------------------- 76 ---------------------------
جعفر بن محمد راهنمايى كننده و موسى بن جعفر شمارش كننده دوستان و دشمنان و درهم شكننده منافقان و على بن موسى زينت دهنده مومنين و محمد بن على نشاننده اهل بهشت در جايگاه هايشان و على بن محمد خطبه خوان شيعه و ازدواج دهنده آنان با حورالعين و حسن بن على چراغ اهل بهشت است كه از نور او روشنايى مى جويند و مهدى شفاعت كننده آنان در روز قيامت است . ( 1 ) ( 1 ) - العدد القوىة ص 89
پيامبر ( صلى الله عليه وآله ) فرمودند : اى علي ! من بيم دهنده اين امت هستم و تو هدايت كننده آن هستي ، حسن رهبر آن و حسين راهنماى آن و على بن حسين جمع كننده و محمد بن على آشنا و آگاه و جعفر بن محمد نگارنده و موسى بن جعفر شمارشگر و على بن موسى عبور دهنده و نجاتگر و دور كننده دشمنان و نزديك كننده دوستان
و محمد بن على راهبر و راهنما و على بن محمد حركت دهنده و دانشمند آن و حسن بن على ندا دهنده و بخشنده آن و قائمِ جانشين ، بازخواست كننده و شاهد آن است . ( 1 ) ( 1 ) - مناقب آل ابى طالب ج 1 ص 251

السلام عليك يا خليفة الله و ناصر حقه

نكته اول : خداوند به طور طبيعى و تكوينى نسلهاى انسان را در زمين جانشين و جايگزين يكديگر مىكند و اين جايگزينى در فرهنگ قرآني ، استخلاف نام دارد ، يعنى جايگزينى نسلهاى انسان به جاى يكديگر .
مانند اين آيات شريفه :
إِنْ يَشَا يُذْهِبْكُمْ وَيَسْتَخْلِفْ مِنْ بَعْدِكُمْ مَا يَشَاءُ ( 1 ) ( 1 ) - اگر بخواهد شما را مىبرد ، و پس از شما ، هر كه را بخواهد جانشين شما
مىكند - انعام / 133
--------------------------- 77 ---------------------------
فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ وَرِثُوا الْكِتَابَ ( 2 ) ( 2 ) - آنگاه عده اى جانشىن آنان شدند كه وارث كتاب شدند - اعراف / 169
وَاذْكُرُوا إِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفَاءَ مِنْ بَعْدِ عَادٍ . . . ( 3 ) ( 3 ) - و به ياد آوريد هنگامى را كه شما را پس از [ قوم ] عاد جانشينان [ آنان ]
گردانيد - اعراف / 74
البته در فرهنگ الهي ، استخلاف ديگرى نيز وجود دارد و آن عبارت است از جانشينى الهى كه مخصوص انبياء و اولياء است ، مانند همان خلافت حضرت آدم و داود و پيامبر اعظم و اهل بيت ايشان .
مانند اين اين آيات شريفه :
وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً ( 1 ) ( 1 ) - و آن هنگام كه پروردگار تو به فرشتگان گفت : من مى خواهم در زمين جانشينى براى خود قرار دهم - بقره / 30
يَادَاوُدُ إِنَّا جَعَلْنَاكَ خَلِيفَةً فِي الأَرْضِ ( 2 ) ( 2 ) - اى داود ! ما تو را جانشىن خود در زمىن قرار دادىم - سوره ص / 26
اما عده اى بين اين دو نوع استخلاف ، دچار خلط و اشتباه شده با تمسّك به آيات دسته اول ، همه انسانها را خليفه خدا در زمين مى دانند ! حال آنكه نوع دوم از خلافت كه در آيات و روايات هم بدان اشاره شده ، مربوط به مقام خلافت الهيه اى است كه خداوند فقط براى حضرت آدم و برخى ديگر از انبياء و اولياء قرار داده نه براى همه اولاد آدم .
نكته دوم : خلافت در لغت يعنى هر چيزى كه جايگزين چيز ديگرى باشد . اما در اصطلاح اسلامى به معناى كسى است كه خداوند او را به عنوان جانشينش در زمين انتخاب كرده باشد .
--------------------------- 78 ---------------------------
از اين روي ، مأمون عباسى در مناظره اش با فقهاى سنى گفت : مرا آگاه كنيد درباره مردى كه مردم او را به عنوان خليفه انتخاب كرده اند ، آيا جايز است كه به او خليفه پيامبر و خليفه از جانب خدا گفته شود و حال آنكه پيامبر او را جانشين خود نكرده است ؟ اگر بگوييد : بله ، در اين صورت حرفتان نادرست است ، و اگر بگوييد : نه ، پس در نتيجه ابوبكر نمى تواند خليفه پيامبر و از جانب خداوند باشد و شما [ با گفتن كلمه خليفه الرسول ] به پيامبر دروغ بسته و در شمار كسانى هستيد كه پيامبر آنان را وعده جهنم داده است !
و نيز خبر دهيد مرا كه كدام حرفتان صحيح است ؟ ! اينكه مى گوييد پيامبر از دنيا رفت و كسى را خليفه نكرد ، صحيح است يا اين سخنتان كه به ابوبكر مى گوييد : اى خليفه رسول خدا ؟ !
اگر قرار باشد هر دو حرف صحيح باشد ، امرى غير ممكن است ، چون اين دو سخن با هم متناقضند ؛ و اگر يكى درست باشد پس
به طور قطع ، ديگرى باطل است . پس تقوا داشته باشيد و به خود بنگريد و تقليد را كنار بگذاريد و از شبهات دورى كنيد ! به خدا قسم خداوند عمل افراد را قبول نمى كند مگر از كسى كه اهل تعقل باشد و وارد كارى نشود مگر اينكه يقين داشته باشد حق است . ترديد همان شك است و استمرارِ شك كفر به خداى متعال است و جايگاه كافر جهنم است . ( 1 ) ( 1 ) - عىون اخبار الرضا 7 ج 2 ص 199
نكته سوم : به واسطه روايات صحيح و متواترى كه از پيامبر اعظم ( صلى الله عليه وآله ) به ما رسيده ، بر همه ما ثابت است كه پيامبر گرامى تصريح كرده اند ائمه دوازده گانه از خاندان ايشان ، همان خلفاى الهى بر روى زمين هستند .
پيامبر گرامى اسلام مى فرمايند : آنان جانشينان و اوصياء من بوده و پس از
--------------------------- 79 ---------------------------
من ، حجت هاى الهى بر مردم و بزرگان امتم هستند . ( 2 ) ( 2 ) - امالى صدوق ; ص 70
امام رضا ( عليه السلام ) فرمودند : امامان ، جانشينان خداى عزوجل در زمين هستند . ( 3 ) ( 3 ) - كافى ج 1 ص 193
پس ( ( السلام عليك يا خليفة الله ) ) يعني : اى كسى كه خداوند تو را جانشين خودش در زمين قرار داده است .
همچنين در مصادر سنى نيز صفت خليفه براى امام مهدي ( عليه السلام ) به كار رفته است . چنان كه نعيم بن حماد در كتاب الفتن از پيامبر چنين نقل كرده : در امت من خليفه اى خواهد آمد كه اموال را مشت مشت مى بخشد بدون اينكه بشمارد . ( 1 ) ( 1 ) - ىحثى المال حثىا ، لا ىعدّه عدّا - الفتن ج 1 ص 241
همچنين در صحيح مسلم از جابر بن سمره نقل شده كه مى گويد : همراه با پدرم بر رسول الله وارد شديم و شنيدم كه مى فرمود : اين امر از بين نخواهد رفت تا اينكه دوازده خليفه براى مردم بيايند . ( 2 ) ( 2 ) - صحىح مسلم ج 6 ص 3
مانند اين روايت در مسند احمد نيز آمده است . ( 3 ) ( 3 ) - مسند احمد بن حنبل ج 5 ص 86
نكته چهارم : منصب خلافت براى امام زمان ( عليه السلام ) ، متوقف بر حكومت ظاهرى ايشان نيست . خلافت و جانشينى از زمان خلقت براى ايشان ثابت است و ايشان در زمان غيبت ، به عنوان « خليفة الله » ، مشغول انجام امورى هستند و حضرت خضر ( عليه السلام ) و أبدال - كه سربازان غيبى الهى هستند - نيز در خدمت حضرت و به همراه ايشان هستند .
--------------------------- 80 ---------------------------
آري ، خلافت و حكومت ظاهرى و كامل ايشان ، در زمان ظهور و برپاداشتن دولت عدل الهي ، ظاهر خواهد شد .

السلام عليك يا خليفة الله و ناصر حقه

حق خداوند متعال در زمين اين است كه مردم او را يگانه دانسته و به او شرك نورزند ، از او اطاعت نموده و نافرمانيش نكنند . يارى كردن حق خدا به وسيله امام ( عليه السلام ) به اين معناست كه امام زمان ( عليه السلام ) افرادى را كه نسبت به اين حق سركشى مى كنند و بايد با آنان جنگيد و ظلمشان را نابود كرد ، يافته و حق را بر آنان اجرا مى كنند . اينان همان اهل باطل هستند كه خدا را جسم مى پندارند . در اين جنگ ، امام زمان ( عليه السلام ) كاملا قرين و همراه حق است ، يعنى آن سياست پيامبر گرامى اسلام - كه مى فرمودند هركس شهادتين را بگويد كافى است - فقط براى زمان قبل از امام است و اكنون دائره اسلام تنگ و دائره افراد باطل فراخ شده و صرف شهادتين زبانى براى حفظ جان كفايت نمى كند .
در برخى از نسخه هاى زيارت شريف آل ياسين ، به جاى عبارت ( ( ناصر حقه ) ) عبارت ( ( ناصر خلقه ) ) آمده ، يعنى يارى دهنده مخلوقات خداوند .
و نصرت و يارى رساندن امام ( عليه السلام ) به مردم به اين است كه ايشان زمين را پر از عدل و داد خواهند كرد ، همان گونه كه جد ايشان ، پيامبر گرامى اسلام ( صلى الله عليه وآله ) خبر داده اند .

السلام عليك يا حجة الله و دليل ارادته

حجت خدا يعنى دليل و برهان واضحى كه خداوند با وجود آن مىتواند بر بندگان خود احتجاج كرده و از آنها حساب كشى كند . چنان كه در قرآن مى فرمايد :
--------------------------- 81 ---------------------------
لِئَلا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَيْكُمْ حُجَّةٌ ( 1 ) ( 1 ) - تا مردم بر شما حجتى نداشته باشند - بقره / 150
فَللَّهِ الْحُجَّةُ الْبَالِغَةُ ( 2 ) ( 2 ) - حجت رسا و روشن از آن خداست - انعام / 149
وَمَاكُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولاً ( 3 ) ( 3 ) - ما تا پىامبرى نفرستىم كسى را عذاب نمى كنىم - اسراء / 15
مرحوم كليني ; در جلد اول كتاب شريف كافي ، به همين مناسبت بابى را تنظيم كرده و آن را چنين نام نهاده است : « باب بيان و
تعريف و لزوم حجت » ؛ و در خود اين باب چندين باب ديگر و دهها حديث گردآورى كرده كه برخى از آنها را اينجا نقل مى كنيم :
امام صادق ( عليه السلام ) فرمودند : حجت خدا بر مردم همان پيامبر است و حجت بين مردم و بين خدا همان عقل است . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 1 ص 25
همچنين فرمودند : زمين پايدار است تا زمانى كه حجت الهى در آن باشد ، كه حلال و حرام را به مردم آموخته و آنان را به راه الهى دعوت نمايد . ( 2 ) ( 2 ) - كافى ج 1 ص 178
فرد زنديقى از امام صادق ( عليه السلام ) سوال كرد كه پيامبران و فرستادگان الهى چگونه ثابت مى شوند ؟ امام ( عليه السلام ) فرمودند : وقتى ثابت كرديم ما يك خالق و آفريننده اى داريم كه از ما و همه آفريدگانش برتر و والاتر است ، و آن آفريدگار هم حكيم و بلند مرتبه باشد ، پس سزاوار نيست كه مخلوقاتش او را ببينند و لمسش كنند ، يا خود مستقيما با آنان سخن بگويد و آنان نيز مستقيما با او در تماس باشند ، او مستقيما از مردم حساب كشى كند و مردم نيز مستقيما به او پاسخ دهند .
--------------------------- 82 ---------------------------
پس در اين حالت بايد فرستادگانى در بين آفريدگان خود داشته باشد تا كلام و مقصود الهى را براى مردم تعبير و تفسير كرده و مردم را به منافع و مصالحشان و آنچه كه بقائشان در آن و نابوديشان در ترك آن است ، راهنمايى كنند .
پس وجود امر كنندگان و نهى كنندگانى در بين بندگان ، از جانب خداوند حكيم دانا ثابت مىشود ، كسانى كه خداى متعال را به مردم مى شناسانند ، و اينان همان انبياء و برگزيدگان الهى از بين بندگان هستند . دانايانى كه با دانش تربيت شده اند و با آن هم برانگيخته مى شوند ، كه [ با وجود اشتراكشان با مردم در خلقت و ظاهر جسماني ] با مردم عادى اشتراكى در حالات ندارند و از جانب خداوند دانا به وسيله دانش و حكمت ، تأييد و يارى مى شوند . سپس در هر دوره و زمانى اين موضوع به وسيله دلائل و براهين و معجزاتى كه پيغمبران و رسولان آورده‌اند ثابت و محقق گرديده ، تا زمين از حجت الهى خالى نماند ؛ حجتى كه به همراه او نشانه اى براى راستى گفتارش وجود دارد . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 1 ص 168
راوى گويد از امام رضا ( عليه السلام ) پرسيدم : آيا زمين بدون امام خواهد ماند ؟ فرمودند : خير ؛ پرسيدم : ما از امام صادق ( عليه السلام ) روايت مى كنيم كه ايشان فرمودند : زمين بدون امام باقى نخواهد ماند مگر اينكه خداوند بر اهل زمين يا بر بندگان غضب خواهد كرد . امام فرمودند : خير ، زمين باقى نمى ماند ! در اين صورت اهلش را فروخواهد برد . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 1 ص 179
امام باقر ( عليه السلام ) فرمودند : به خدا سوگند خداوند از زمان قبض روح آدم ، هيچ زمينى را نگذاشته مگر اينكه در آن امامى بوده كه مردم با او به سوى خدا هدايت شوند ، و او همان حجت الهى بر بندگان است ، و زمين بدون حجت
--------------------------- 83 ---------------------------
الهى بر بندگان ، باقى نخواهد ماند . ( 2 ) ( 2 ) - همان
همان گونه كه ائمه ( عليهم السلام ) بيان فرموده اند ، حجت بايد روشن و تام و تمام باشد ، و قرآن كريم از آنجايى كه مشتمل بر محكم و متشابه است ، نمى تواند حجت باشد مگر به همراه برپادارنده ديگرى كه آن را تفسير كند و مقصود يقينى الهى از آيات را براى مردم بيان كند . كه اين برپادارنده ، همان حجت تام الهى يعنى امام است .
چنانچه خود ايشان بيان كرده اند كه آنان وارثان قرآن و حجت هاى الهى بر بندگان هستند .
امام باقر ( عليه السلام ) فرمودند : ما حجت هاى الهى بر مردم و درگاه خداوند هستيم . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 1 ص 145
و نيز بريهه راهب از امام صادق ( عليه السلام ) پرسيد : شما از تورات و انجيل و كتب انبياء چه مى دانيد ؟ امام ( عليه السلام ) فرمودند : آنها در نزد ما هستند ، ارثيه اى از جانب خود آن پيامبران ، همان گونه كه خود آن پيامبران آنها را مى خواندند ، مى خوانيم و همان كه مى گفتند مى گوييم . خداوند در زمينش حجتى را نمى گذارد كه از او چيزى بپرسند و بگويد نمى دانم . ( 2 ) ( 2 ) - كافى ج 1 ص 227
و بدين وسيله معنى عبارت ( ( السلام عليك يا حجة الله ) ) فهميده مىشود . امام زمان ( عليه السلام ) پايان بخش حجت هاى الهى است ، يعنى پيامبر و اهل بيت ايشان ، همانان كه معدن حجت و نماد كامل آن بودند ، حجتى كه مدتهاست بر بسيارى از مردم تمام شده و فقط
همين مانده كه امام زمان ( عليه السلام ) با ظهورشان ، اين حجت را براى همه مردم در همه عالم تمام كنند .
--------------------------- 84 ---------------------------

السلام عليك يا حجة الله و دليل ارادته

بحث درباره اراده ، بسيار طولانى است و علماى كلام و فقه و اصول پيرامون آن بسيار سخن گفته اند . اما آنچه اينجا براى ما مهم است اين است كه اراده الهى به معناى امر و نهى و خشنودى و خشم الهى است و كسى كه به اين امور وقوف داشته و مردم را نيز بدان آگاه مىكند ، همان امام معصوم ( عليه السلام ) است .
امام ( عليه السلام ) نشان دهنده اراده الهى است و اين حتى محدوده امور شرعى را نيز شامل مىشود ، چرا كه امام ، حلال و حرام الهى و ساير احكام را به مردم آموزش مىدهد .

نمونه اى از اراده الهى

در كتاب شريف كافى از معلى بن محمد نقل شده كه گفت :
از عالِم [ يعنى امام ( عليه السلام ) ] پرسيده شد : خداوند چگونه علم پيدا مىكند ؟ امام فرمودند : بداند و بخواهد و اراده كند و مقدر سازد و حكم صادر كند و اجراء كند ؛ پس اجراء كند آنچه را حكم صادر كرده و حكم صادر كند نسبت به آنچه تقدير كرده و اندازه گرفته و
تقدير كند آنچه را اراده كرده ، از علم او مشيت خيزد و از مشيت او اراده آيد و از اراده‌اش تقدير زايد و از تقديرش حكم بر آيد . علم بر مشيت مقدم است و مشيت در درجه دوم است و اراده سوم و تقدير بر قضاى مقرون به امضاء و اجراء واقع شود . براى خداى تبارك و تعالى بداء باشد در آنچه بداند به اين طريق كه چه زمانى خواهد و در چه شرائطى اراده كند براى تقدير اشياء ، و چون قضا به مرحله امضا و اجراء رسيد ، ديگر بداء نيست . علم به هر معلومى پيش از بودن او است و خواست هر چه پديد شود پيش از وجود او در خارج محقق است و اراده پيش از برپا شدن مراد است و تقدير و اندازه براى اين معلومات پيش از آن است كه تفصيل داده شوند و به هم پيوندند
--------------------------- 85 ---------------------------
در وجود مشخص و وقت معين . قضاى مجرد شده ، كردارهاى قطعى خدا هستند كه تحقق و تجسم در خارج يافته‌اند و به وسيله حواس درك شوند از آنچه رنگ و بو دارد و در كيل و وزن در آيد و آنچه بجنبد و بخرامد از انسان و جن و پرنده و درنده و محسوسات ديگر . بداء براى خدا در آن چيزى باشد كه هنوز وجود خارجى ندارد و چون وجود خارجىِ قابل ادراك پيدا كند ، براى خدا بداء در آن نباشد و خدا هر چه
خواهد بكند ، به علم خود همه چيز را پيش از آنكه بوده باشند دانسته و به خواست خود صفات و حدود آنها را شناخته و پيش از اظهار آنها آهنگ هستى آنها را داشته و به اراده خود ذات آنها را به وسيله رنگ آميزى و نشانه‌گذارى تميز بخشيده و با تقدير و اندازه ، قوت و رزق آنها را مقدر نموده و آغاز و انجام آنها را شناخته و به قضاى خود اماكن آنها را براى مردم بيان كرده و مردم را بدانها رهنمائى نموده و با اجراء و امضاء ، علل آنها را تشريح كرده و امر آنها را آشكار ساخته و اين است تقدير عزيز دانا . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 1 ص 148
همچنين امام صادق ( عليه السلام ) مى فرمايند : هيچ چيزى در آسمان و زمين نيست مگر اينكه اين خصوصيت هاى هفتگانه را [ از جانب خداوند ] داشته باشد : خواست ، اراده ، قَدَر ، قضا ، اجازه ، كتاب و زمان ؛ پس اگر كسى خيال كند كه مىتواند يكى از اين امور را نقض كند ، كفر ورزيده است . ( 2 ) ( 2 ) - كافى ج 1 ص 149
امام هادي ( عليه السلام ) فرمودند : خداوند متعال دو گونه اراده و دو گونه خواست دارد : اراده قطعى و اراده غير قطعي ؛ نهى مىكند و حال آنكه مى خواهد ، دستور مىدهد و حال آنكه نمى خواهد ؛ آيا نديده اى كه خداوند آدم و زنش را نهى كرد از اينكه از آن درخت بخورند و حال آنكه خواسته اين كار انجام شود ! و اگر در
--------------------------- 86 ---------------------------
واقع خدا نمى خواست كه آنان نخورند هيچ گاه خواست آن دو بر خواست خدا غلبه نمى كرد . به ابراهيم دستور داد كه اسحاق ( 1 ) ( 1 ) - در پاورقى كتاب كافى چاپ دارالحدىث درباره اىن رواىت چنىن نوشته شده : در برخى نسخ و نىز در كتاب توحىد صدوق به جاى اسحاق ، نام اسماعىل آمده و ذبىح بودن اسحاق خلاف مشهور است و رواىات بسىارى نىز در اىن زمىنه وجود دارد ، پس نام اسحاق در اىن رواىت را ىا باىد حمل بر تقىه كرد و ىا اىنكه بگوىىم ابتدا امر الهى بر ذبح اسحاق بوده و سپس نسخ شده ؛ مراجعه شود به مرآة العقول ج 2 ، ص 162 . كافى چاپ دارالحدىث ج 1 ، ص 369 . را ذبح كند و حال آنكه نمى خواست ذبح شود ، و اگر واقعا خداوند مى خواست او ذبح شود ، خواست ابراهيم بر خواست خداوند غلبه نمى كرد . ( 2 ) ( 2 ) - كافى ج 1 ص 151
مرحوم كليني ; در اين باره چنين مى گويد : تمام سخن در باب صفات ذات و صفات فعل اين است كه هر صفت وجودى كه در مقابل آن ضدى وجود داشته باشد و هر دو هم قابل حمل بر خداوند باشند [ مانند بخشنده و انتقام گيرنده ] ، هر دوى آنها از صفات فعل خواهند بود نه از صفات ذات . تفسير اين جمله اين است كه : تو در عالم وجود چيزى را انجام مى دهى كه خدا مى خواهد يا نمى خواهد ، چيزى كه خدا به آن راضى يا ناراضى است ، چيزى كه دوست دارد يا دوست ندارد . پس در اين صورت اگر اراده هم مانند علم و قدرت ، از صفات ذات الهى مى بود ، آنچه كه نمى خواست - و حال آنكه ما انجام مى داديم - آن صفت را نقض مى كرد . آيا نمى بينى كه ما در عالم وجود هيچ چيزى نمى بينيم كه خداوند به آن علم نداشته باشد يا بر انجام آن توانا نباشد ؟ همچنين است صفات ازلى ذات ؛ مثلا ما نمى توانيم خداوند را هم به توانايى و هم ناتواني ، هم به علم و هم به ناداني ، هم به حكمت و هم به سفاهت ، و هم به عزت و هم به ذلت موصوف كنيم . ولى مى توانيم بگوييم خداوند كسى را كه او را اطاعت كند دوست دارد و كسى كه او را نافرمانى كند
--------------------------- 87 ---------------------------
دشمن دارد ، و خداوند ، هم خشنود مىشود و هم خشمگين . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 1 ص 111

عظمت مقام ، دليل اراه الهى بودن

دلالت امام زمان ( عليه السلام ) بر اراده تشريعى خداوند متعال به اين معناست كه ايشان آموزگار و راهنماى انتخاب شده از جانب خداوند براى احكام شرعى و تطبيق احكام بر موضوعات هستند ، و اين مقام عظيمى است كه فقط مخصوص ايشان است نه بقيه مردم ، همان گونه كه ائمه ( عليهم السلام ) و پيامبر اعظم ( صلى الله عليه وآله ) داراى اين مقام بودند .
اما دلالت ايشان بر اراده تكوينى خداوند ، مقام ديگرى است كه از مقام اول عظيم تر و بلندتر است ؛ چون بدين معناست كه اراده خداوند متعال بر روح و بدن امام ( عليه السلام ) منعكس و نمايان مىشود .
اما نكته مهم و بلكه بسيار مهم ، در وسعت علم و اراده خداوند متعال و تنوع آن و در چگونگى بازتاب آن در روح و اعضاى معصوم ( عليه السلام ) است .
بنابرين هنگامى كه به طور مثال روايت مى فرمايد : پيامبر به فلان چيز نگاه كردند و از آن روى برگردانده و آن را ترك كردند ، معنايش اين است كه اراده خداوند متعال در آن شخص و آن چيز آنچنان پديدار گشته و در ذهن و حواس معصوم ( عليه السلام ) منعكس شده و براى ما به صورت روى برگرداندن و عدم رضايت نمايان گشته است ، پس شخصيت معصوم ( عليه السلام ) ، صفحه دريافت و نمايش علم و اراده خداوند متعال است .
امام زمان ( عليه السلام ) چون دليل اراده الهى هستند ، به همين دليل ، الگو و مقتدا براى همه عالم نيز مى باشند .
--------------------------- 88 ---------------------------
هر انسانى كه به آسمان و زمين بنگرد و در طبيعت اطراف خودش تفكر كند ، اين سوال را از خود خواهد پرسيد كه موقعيت من در اين عالم چيست ؟ و خالق حكيم و دانا چه هدفى از خلقت من داشته است ؟ نياز به اسوه و راهنما ، از همين تفكر برمى خيزد و نيز از احساس نيازش به شناخت آنچه كه خداوند از او خواسته و اينكه چگونه به آن تكاملى برسد كه براى آن خلق شده است ؟
جواب كامل براى تمام اين سوالات را در امام ربّانى خواهد يافت ! اوست كه مىداند خدا از انسانها چه خواسته و براى چه خلق شده اند ، و اراده خداوند در حركات و سكنات او پديدار مىشود .

السلام عليك يا تالى كتاب الله و ترجمانه

الف ) تلاوت قرآن يعنى قرائت و خواندن آن . اين عمل را تلاوت مى نامند چون كلمات پشت سر يكديگر خوانده مى شوند .
كلمه تلاوت ، براى خواندن متنهايى غير از آيات قرآن ، استعمال نمى شود ، به همين خاطر است كه مى گوييم : نامه را خواند ، اما مى گوييم : قرآن را تلاوت كرد .
خداوند متعال مى فرمايد :
وَمَا تَكُونُ فِي شَأْنٍ وَمَا تَتْلُوا مِنْهُ مِنْ قرآن وَ لا تَعْمَلُونَ مِنْ عَمَلٍ إِلاَّ كُنَّا عَلَيْكُمْ شُهُوداً ( 1 ) ( 1 ) - در هيچ حال ( و انديشه‌اى ) نيستى ، و هيچ قسمتى از قرآن را نم خوانى و هيچ عملى را انجام نمىدهيد ، مگر اينكه ما گواه بر شما هستيم - ىونس / 61
إِنَّ الَّذِينَ يَتْلُونَ كِتَابَ اللهِ ( 2 ) ( 2 ) - كسانى كه كتاب خداوند را مى خوانند - فاطر / 29
--------------------------- 89 ---------------------------
الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ ( 3 ) ( 3 ) - كسانى كه كتاب آسمانى به آنها داده‌ايم و آن را چنان كه شايسته آن است مىخوانند - بقره / 121
البته كلمه تلاوت براى ديگر آيات الهى نيز به كار مى رود ، اگر چه قرآن نباشد . چنان كه در قرآن كريم چنين استعمال شده : ربّنا وَابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولاً مِنْهُمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آيَاتِكَ ( 1 ) ( 1 ) - پروردگارا ! در ميان آنها پيامبرى از خودشان برانگيز ، تا آيات تو را بر آنان بخواند - بقره / 129 .
وحى اى هم كه به پيامبر مىشود ، از آنجايى كه قرائت آيات الهى است ، به همين خاطر براى آن نيز از كلمه تلاوت استفاده مىشود : ذَلِكَ نَتْلُوهُ عَلَيْكَ مِنَ الآيَاتِ ( 2 ) ( 2 ) - آنچه را كه برتو مىخوانىم ، از آىات و نشانه هاست - آل عمران / 58 .
ب ) وقتى به امام زمان ( عليه السلام ) مى گوييم ( ( تالى كتاب الله ) ) اين بدان معناست كه ايشان تلاوت كننده رسمى قرآن هستند ، يعنى ايشان از جانب خداوند براى تلاوت قرآن نصب شده اند . چون آن حضرت ، از جمله كسانى هستند كه خداوند آنان را وارث قرآن قرار داده و فرموده : ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتَابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَا ( 1 ) ( 1 ) - سپس اين كتاب را به گروهى از بندگان برگزيده خود به ميراث داديم - فاطر / 32 .
همچنين ايشان كسانى هستند كه داراى علم الكتاب هستند : قُلْ كَفَى بِاللهِ شَهِيدًا بَيْنِى وَبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتَاب ( 2 ) ( 2 ) - بگو : كافى است كه خداوند و كسى كه علم كتاب نزد اوست ، ميان من و شما گواه باشند - رعد / 43 .
و نيز از كسانى كه داراى توانايى و حق تفسير قرآن هستند : إِنَّ عَلَيْنَا جَمْعَهُ وَقرآنهُ فَإِذَا قرأناهُ فَاتَّبِعْ قرآنهُ ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنَا بَيَانَهُ ( 3 ) ( 3 ) - گردآورى و خواندن آن با ماست ، پس هر گاه آن را خوانديم از خواندن آن پيروى كن ، سپس شرح آن با ماست - قىامت 17 تا 19 .
--------------------------- 90 ---------------------------
و اين صفات ياد شده يافت نمى شود مگر در عترت وخاندان پيامبر ( صلى الله عليه وآله ) . به همين خاطر است كه پيامبر ، مردم را به تبعيت از آنان وصيت كرده و آنان را مقارن و همتاى قرآن قرار داده و فرموده است : من دو چيز را بين شما باقى مى گذارم ، كتاب خدا و اهل بيتم .
پس امام زمان ( عليه السلام ) ، قرآن را براى امت تلاوت مى كنند و آن را براى مردم تفسير كرده و علوم و معجزات آن را آشكار مى كنند و آن را به زبان تمام مردم عالم برايشان تفسير مى نمايند .

السلام عليك يا تالي كتاب الله وترجمانه

الف ) ترجمان قرآن به اين معنى است كه امام زمان ( عليه السلام ) قرآن را به زبانهاى مردم برايشان ترجمه و تفسير مى كنند . آنان كه خود عربى را مى دانند ، باز نياز به تفسير امام ( عليه السلام ) دارند كه ترجمه هم ناميده مىشود . و آنان كه عربى نمى دانند ، هم نياز به ترجمه دارند و هم نياز به تفسير آن .
ابن منظور مى گويد : ترجمان ، هم با فتحه و هم با ضمه خوانده مىشود و او كسى است كه كلام را ترجمه مىكند ، يعنى از يك زبانى به زبان ديگر منتقل مىكند ؛ و جمع آن تراجم است . ( 1 ) ( 1 ) - لسان العرب ج 12 ص 66
حجيت قرآن كامل نمى شود مگر با مفسّرى رسمى كه عهده دار آن باشد . چرا كه قرآن داراى محكم و متشابه ، عام وخاص ، ناسخ و منسوخ و . . . است .
به همين دليل است كه در روايات وارد شده كه قرآن را فقط كسى مى فهمد كه مورد خطاب قرآن باشد و مورد خطاب قرآن همانا اهل بيت ( عليهم السلام ) هستند ، پس ايشان ، قرآن را به بهترين نحو مى فهمند و به بهترين وجه تلاوت مى كنند .
--------------------------- 91 ---------------------------
در كتاب شريف كافى چنين روايت شده است : قتاده بن دعامه ( 1 ) ( 1 ) - از علما و مفسران غىر شىعه بر امام باقر ( عليه السلام ) وارد شد ، امام فرمودند : اى قتادة ! آيا فقيه اهل بصره هستي ؟ گفت : مردم چنين مى پندارند ! امام فرمودند : به من خبر رسيده كه تو تفسير قرآن مى كني ، گفت : بله . امام فرمودند : آيا از روى علم اين كار را مى كنى يا از روى جهل ؟ گفت : نه [ البته ] - با علم . آنگاه امام فرمودند : اگر اين كار را با علم انجام مى دهى پس براى خودت كسى هستي ! از تو [ سوالي ] بپرسم ؟ قتاده گفت : بپرسيد ! امام فرمودند : اين آيه را برايم توضيح بده : وَقَدَّرْنَا فِيهَا السَّيْرَ سِيرُوا فِيهَا لَيَالِي وَأَيَّامًا آمِنِينَ ( 2 ) ( 2 ) - و در آنها راه رفت و آمد را به اندازه برقرار كرديم ( و گفتيم ) شب‌ها و روزها در آنها با ايمنى سفر كنيد - سبأ / 18 ؛ قتاده گفت : اين آيه درباره كسى است كه با توشه و مركب حلال قصد زيارت خانه كعبه كرده و او تا هنگامى كه به سوى خانواده اش برگردد در امان است . امام فرمودند : به خدايت قسم مى دهم اى قتاده ! آيا نشنيده اى كه كسى با توشه و مركب حلال قصد خانه كعبه كرده اما در راه دچار راهزانان مىشود و تمام مال و اموال او را مى برند و خود او را هم تا حد مرگ كتك مى زنند ؟ قتاده گفت : بله ، به خدا قسم شنيده ام ! امام فرمودند : واى بر تو اى قتاده ! اگر قرآن را از پيش خود تفسير مى كني ، پس خود و ديگران را هلاك كرده اي ! و اگر تفسيرت را از ديگران گرفته اي ، بازهم خود و ديگران را هلاك كرده اي ! واى بر تو اى قتاده ! اين آيه درباره كسى است كه با توشه و مركب حلال قصد خانه كعبه كرده و به حق ما [ اهل بيت ] آشناست و قلباً ما را دوست دارد ، همان گونه كه [ كلام حضرت ابراهيم ] در قرآن آمده : فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِى إِلَيْهِمْ ( 1 ) ( 1 ) - قلبهاىى از مردم را مشتاق و دوست دار آنان كن - ابراهىم / 37 ، مقصود [ از مشتاق شدن ] در اين آيه ، خانه كعبه
--------------------------- 92 ---------------------------
نيست ؛ و اگر چنان بود ، بايد مى فرمود إليه [ يعنى به سمت آن ، كه مقصود همان كعبه است ] . پس به خدا قسم دعاى ابراهيم براى ما بوده كه هركس ما را دوست داشته باشد ، حجش قبول است و گرنه قبول نيست . اى قتاده ! پس هركس كه چنين باشد روز قيامت از عذاب جهنم در امان است . قتاده گفت : چاره اى نيست ، به خدا زين پس تفسيرش نمى كنم مگر اينچنين ( يعنى مطابق با كلام امام ) ؛ امام ( عليه السلام ) فرمودند : واى بر تو اى قتاده ! فقط كسى قرآن را مى فهمد كه مورد خطاب قرآن باشد . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 8 ص 311
و كسى كه مورد خطاب قرآن است ، همانا پيامبر و اهل بيت ( عليهم السلام ) هستند .
ب ) اميرالمومنين ( عليه السلام ) فرمودند : كجايند آنان كه گمان دارند راسخون در دانشند و ما نيستيم ؟ با كذب و ستم بر ما اين گمان را بر خود داشتند ، از آن رو كه خداوند ما را رفعت داد و آنان را پست كرد ، و دانش را به ما بخشيد و از آنان منع كرد ، و ما را در حريم عنايت وارد و آنان را خارج كرد . به وجود ما هدايت خواسته مىشود ، و به بركت ما كور دلى بر طرف مىگردد . بىشك امامان از قريش هستند كه درخت وجودشان در اين تيره از خاندان هاشم غرس شده . اين منزلت ، شايسته ديگران نيست و واليان ديگر ، صلاحيت اين مقام را ندارند . ( 2 ) ( 2 ) - نهج البلاغه ج 2 ص 27
و اينان همان كسانى هستند كه علم الكتاب دارند ، همانان كه كتاب را به ارث برده و ( ( اهل ذكر ) ) هستند .
سيوطى چنين نقل مىكند : ابن ابى حاتم و ابن مردويه و ابونعيم از على بن ابى طالب نقل كرده اند كه گفت : هيچ مردى از قريش نيست مگر اينكه آياتى
--------------------------- 93 ---------------------------
از قرآن درباره او نازل شده باشد . مردى گفت : چه آيه اى در مورد تو نازل شده است ؟ گفت : آيا سوره هود را نخوانده اي ؟ آيا كسى كه از جانب پروردگارش بر حجّتى روشن است و شاهدى از او ، به دنبال اوست . آن كسى كه از جانب پروردگار بر حجت روشن است ، پيامبر و آن شاهد كه از خود اوست ، من هستم . ( 1 ) ( 1 ) - تفسىر الدرالمنثور ج 3 ص 324
عبدالله بن عطاء مى گويد به امام باقر ( عليه السلام ) عرض كردم : پسر عبدالله بن سلام چنين مى پندارد كه منظور از اين آيه : قُلْ كَفَى بِاللهِ شَهِيداً بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ ، پدر اوست ! امام ( عليه السلام ) فرمودند : دروغ مى گويد ! منظور از اين آيه ، على ابن ابى طالب است . ( 2 ) ( 2 ) - تفسىر عىاشى ج 2 ص 220
با اين توضيحات ، اين معنا كه امام زمان ( عليه السلام ) ترجمان قرآن هستند ، فهم مىشود . يعنى آن حضرت ، مفسّر رسمى و عهده دار و وارث تمام علوم قرآن هستند .
ج ) امام كاظم ( عليه السلام ) مى فرمايند : چون سليمان هدهد را حاضر نيافت و در امر او به شك افتاد ، گفت : چرا هدهد را نمىبينم ؟ مگر او غايب است ؟ پس بر او خشمگين شد و گفت : او را عذابى سخت مي كنم و يا سرش را ميبرم و يا بايد دليل روشنى پيشم آرد ، و خشم سليمان بر هدهد براى اين بود كه او سليمان را به محل آب راهنمائى مي كرد ، [ موقعى كه سليمان و همراهانش بوسيله باد در هوا حركت مي كردند ] خدا به اين پرنده چيزى عطا كرده بود كه به سليمان عطا نفرموده بود ! در صورتى كه باد و مور و انس و جن و شياطين و سركشان ، مطيع او بودند ، ولى او جاى آب را در زير هوا نمي دانست ، حال آنكه هدهد
--------------------------- 94 ---------------------------
از آن خبر داشت . خدا در كتابش مى فرمايد : و اگر قرآنى باشد كه كوهها با آن حركت كنند يا زمين بدان شكافته شود [ بوسيله آن طى الارض شود ] يا مردگان بدان سخنگو شوند ( 1 ) ( 1 ) - رعد / 31 ؛ ما وارث آن قرآنيم كه آنچه كوهها بوسيله آن حركت كند در آنست و بوسيله آن به كشورها مسافرت شود و مردگان بدان سخنگو شوند . ما آب را در زير هوا تشخيص مي دهيم . و همانا در كتاب خدا آياتى است كه به وسيله آنها چيزى خواسته نشود جز اينكه خدا به آن اجازه دهد ( هر دعائى از بركت آن آيات مستجاب شود ) علاوه بر آنچه خدا براى پيغمبران گذشته ، اجازه فرموده است همه اينها را خدا در قرآن براى ما مقرر فرموده است ، همانا خدا مي فرمايد : هيچ نهفته‌اى در آسمانها و زمين نيست ، جز اينكه در كتابى آشكار است ( 2 ) ( 2 ) - نمل / 75 ، و باز فرمايد : آنگاه اين كتاب را به كسانى كه از ميان بندگان خود انتخاب كرده‌ايم به ارث داديم ؛ ماييم كسانى كه خداى عز و جل انتخاب كرده و ما را وارث اين كتاب - كه بيان همه چيز در آنست - قرار داده . ( 3 ) ( 3 ) - كافى ج 1 ص 226
پس ترجمه امام زمان نسبت به قرآن يعنى ايشان علوم قرآن و معجزات و اسرار قرآن را براى مردم نمايان مى كنند و از تمام توانى كه خداوند در قرآن به وديعه نهاده ، استفاده و بهره بردارى مى نمايند .

السلام عليك يا بقية الله فى ارضه

خداوند متعال در سوره هود مى فرمايد :
و به سوى [ اهل ] مَدْيَنْ ، برادرشان شعيب را [ فرستاديم ] . گفت : اى قوم من ! خدا را بپرستيد . براى شما جز او معبودى نيست . و پيمانه و ترازو را كم
--------------------------- 95 ---------------------------
مكنيد . به راستى شما را در نعمت مىبينم . و [ لى ] از عذاب روزى فراگير بر شما بيمناكم . و اى قوم من ! پيمانه و ترازو را با عدالت ، تمام دهيد ، و حقوق مردم را كم مدهيد ، و در زمين به فساد سر برمداريد . اگر مؤمن باشيد ، باقيمانده [ حلال ] خدا براى شما بهتر است ، و من بر شما نگاهبان نيستم . گفتند : اى شعيب ! آيا نماز تو به تو دستور مىدهد كه آنچه را پدران ما مىپرستيده‌اند رها كنيم ، يا در اموال خود به ميل خود تصرّف نكنيم ؟ راستى كه تو بردبارِ فرزانه‌اى . ( 1 ) ( 1 ) - هود 84 تا 87
در اين آيات ، حضرت شعيب ( عليه السلام ) تعبير « بقية الله » را براى باقيمانده سود حلال به كار برده و مى فرمايد : بقية الله براى شما بهتر است ، اگر مومن باشيد . البته اين يك قاعده عمومى است كه پس از آنكه
خداوند همه چيز را از انسان گرفت ، آنچه را كه براى او باقى مى گذارد ، آن چيز از همه چيز براى او بهتر است .
همچنين براى امامانى كه پس از شهادت ديگر ائمه ( عليهم السلام ) باقى بوده اند نيز از اين تعبير استفاده شده است . چنان كه امام كاظم ( عليه السلام ) هنگامى كه امام رضا ( عليه السلام ) به دنيا آمدند ، به جناب نجمه ( مادر امام رضا ( عليه السلام ) ) فرمودند : كرامت خدايت بر تو گوارا باد اى نجمه ! بگير او را كه او بقية الله در زمين است . ( 1 ) ( 1 ) - عىون اخبار الرضا 7 ج 1 ص 30
همان گونه كه امام مهدي ( عليه السلام ) هم بقية الله هستند . چرا كه ايشان آخرين امامى هستند كه خداوند نگاه داشته است .
امام صادق ( عليه السلام ) فرمودند : هنگامى كه ظهور كند پشتش را به كعبه خواهد كرد و سيصد و سيزده مَرد نزد او جمع خواهند شد ، و اولين چيزى كه مى خواند اين آيه است : بقية الله خير لكم إن كنتم مومنين ، سپس مى گويد : من بقية الله
--------------------------- 96 ---------------------------
و حجت الله و خليفة الله بر شما هستم . پس هيچ سلام كننده اى نيست مگر اينكه اين گونه به او سلام مىكند : السلام عليك يا بقية الله فى ارضه . ( 1 ) ( 1 ) - كمال الدىن و تمام النعمة ج 1 ص 331
عمر بن زاهر از امام صادق ( عليه السلام ) چنين نقل مىكند : شخصى از ايشان درباره قائم ( عليه السلام ) پرسيد كه آيا مردم به ايشان با عنوان اميرالمومنين سلام مى كنند ؟ امام فرمودند : نه ، اين اسمى است كه خداوند براى اميرالمومنين علي ( عليه السلام ) قرار داده و هيچ كس قبل از ايشان چنين عنوانى نداشته و پس از ايشان هم هيچ كس اين نام را بر خود نخواهد گذاشت مگر اينكه كافر باشد . پرسيدم : فدايت گردم ! پس چگونه به ايشان سلام مىشود ؟ امام فرمودند : چنين ميگويند : « السلام عليك يا بقية الله » ، و سپس اين آيه را قرائت
فرمودند : بقية الله خير لكم إن كنتم مومنين . ( 2 ) ( 2 ) - كافى ج 1 ص 411
در كتاب احتجاج از قول اميرالمومنين ( عليه السلام ) خطاب به فردى زنديق ، چنين نقل شده است : آنان صورت خداى متعال هستند كه مى فرمايد : به هرسو كه روى كنيد آنجا روى خداست ، آنان بقية الله
هستند ، يعنى مهدي ( عليه السلام ) او هنگام به سر آمدن اين مهلت ظهور خواهد كرد و زمين را پر از عدل و داد خواهد كرد همان گونه كه پر از ظلم و ستم شده . ( 1 ) ( 1 ) - احتجاج ج 1 ص 240
براى آنكه كلام حضرت امير بهتر فهم شده و پيوستگى آن با مطالب قبلى نيز حفظ شود ، بهتر است عبارت رنگى فوق ، به اين صورت نقل شود :
در كتاب احتجاج ، اميرالمومنين ( عليه السلام ) در جواب فردى زنديق ، كه از مسائل متعددى از جمله معناى « امر » در دو آيه ( أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ ) و ( وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَ إِلى أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ )
--------------------------- 97 ---------------------------
سوال كرد ، چنين فرمودند : [ الامر ، هو ] الَّذِي بِهِ تَنْزِلُ الْمَلَائِكَةُ فِي اللَّيْلَةِ الَّتِي يُفْرَقُ فِيهَا ( كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ ) مِنْ خَلْقٍ وَ رِزْقٍ وَ أَجَلٍ وَ عَمَلٍ وَ عُمُرٍ وَ حَيَاةٍ وَ مَوْتٍ وَ عِلْمِ غَيْبِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْمُعْجِزَاتِ الَّتِي لَا تَنْبَغِي إِلَّا لِلَّهِ وَ أَصْفِيَائِهِ وَ السَّفَرَةِ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ خَلْقِهِ وَ هُمْ وَجْهُ اللَّهِ الَّذِي قَالَ ( فَأَيْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ ) هُمْ بَقِيَّةُ اللَّهِ يَعْنِي الْمَهْدِي يَأْتِي عِنْدَ انْقِضَاءِ هَذِهِ النَّظِرَةِ ، فَيَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْرا .
هنگامى كه به امام زمان ( عليه السلام ) عرض مى كنيم : « سلام بر تو اى بقية الله در زمين » ، پيامبران و اوصيايى را به ياد مى آوريم كه يا رحلت كرده اند و يا مردم ايشان را به شهادت رسانده اند ، و هيچ كس از آنان باقى نمانده مگر امام زمان ( عليه السلام ) . پس ايشان باقى مانده پيامبران و اوصياء هستند .
ايشان باقى مانده اى هستند كه خداوند او را از شر دشمنان حفظ كرده و نقشه هاى پليد آنان براى قتلش را باطل نموده است . او را از مردن حفظ كرده و عمرش را طولانى نموده تا جامعه بشرى ظهور آن حضرت را درك نمايد .
همچنين معناى ديگر اين سلام اين است : سلام بر تو اى باقى مانده گذشتگان و يادآور آنان ، اى حامل رسالت آنان و اى رايحه خوشبوى آنان ، اى وارث مسير الهى آنان و اى انتقام گيرنده ايشان از ظالمين ستمكار و نيروهاى شرورشان . . .
اما از عجيب ترين تقديرات الهى اين است كه بزرگترين پيروزى الهى در زمين به دست بقية الله انجام خواهد شد . اوست كه دولت عدل الهى را برپا خواهد كرد ؛ دولتى كه تا روز قيامت ادامه پيدا مىكند . و اين همان رازى است كه خداوند در جواب ملائكه فرمود : من چيزى مى دانم كه شما نمى دانيد . . . ( 1 ) ( 1 ) ( إِنِّي أَعْلَمُ مَا لاَ تَعْلَمُونَ ) بقره 30
پس چه مبارك است اين بقية الله ! و چه مبارك است آنچه كه به دست
--------------------------- 98 ---------------------------
ايشان سپرده شده !

السلام عليك يا ميثاق الله الذى اخذه و وكده

آيات قرآن كريم بيان مى دارد كه خداوند متعال ، قبل از خلق اين عالم ، پيمان هايى را از مردم و ملائكه گرفته است .
همچنين رواياتى از پيامبر اكرم ( صلى الله عليه وآله ) و اهل بيت ( عليهم السلام ) نيز تصريح دارند كه مردم ، عهد و پيمان خود با خداوند را فراموش كرده اند ، اما به ياد آنان آورده مىشود و ايشان نيز به ياد مى آورند !
خداوند متعال مى فرمايد :
وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُوا بَلَى شَهِدْنَا أَنْ تَقُولُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هَذَا غَافِلِينَ . ( 1 ) ( 1 ) - و ( ياد كن ) آنگاه را كه پروردگارت از پشت فرزندان آدم ، زاده‌هاى آنها را برآورد و از آنان بر خودشان گواهى گرفت كه آيا من پروردگارتان نيستم ؟ گفتند : چرا ، گواهى مىدهيم مبادا كه در رستخيز بگوييد ما از اين ناآگاه بوديم - اعراف / 172
وَإِذْ أَخَذْنَا مِنَ النَّبِيِّينَ مِيثَاقَهُمْ وَمِنْكَ وَمِنْ نُوحٍ وَإِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى وَعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ وَأَخَذْنَا مِنْهُمْ مِيثَاقًا غَلِيظًا . ( 2 ) ( 2 ) - و ( ياد كن ) آنگاه را كه از پيامبران پيمان گرفتيم و ( نيز ) از تو و نوح و ابراهيم و موسى و عيسى پسر مريم و از آنها پيمانى استوار گرفتيم - احزاب / 7
وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَتُبَيِّنُنَّهُ لِلنَّاسِ وَلَا تَكْتُمُونَهُ فَنَبَذُوهُ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ وَاشْتَرَوْابِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا فَبِئْسَ مَا يَشْتَرُونَ . ( 1 ) ( 1 ) - و ( ياد كن ) آنگاه را كه خداوند از اهل كتاب پيمان گرفت كه آن را براى مردم ، روشن بگوييد و پنهانش مداريد اما آن را پس پشت افكندند و با آن بهاى ناچيزى ستاندند و بد است آنچه مىستاندند - آل عمران / 187
--------------------------- 99 ---------------------------
وَمَا لَكُمْ لا تُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَالرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ لِتُؤْمِنُوا بِرَبِّكُمْ وَقَدْ أَخَذَ مِيثَاقَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ . ( 2 ) ( 2 ) - و شما را چه مىشود كه به خداوند ايمان نمىآوريد در حالى كه پيامبر شما را فرا مىخواند كه به پروردگارتان ايمان آوريد و اگر مؤمن باشيد از شما پيمان گرفته است - حدىد / 8
خليل بن احمد فراهيدى مى گويد : وثيقه در كار ، يعنى محكم كردن آن و پيمان گرفتن ؛ و جمع آن وثائق است . ( 3 ) ( 3 ) - العىن ج 5 ص 202
پس ميثاق ، همان عهدى است كه يكى از دو طرف آن را منعقد ساخته و به صاحب حق ، اطمينان خاطر مىدهد .
بزرگترين صاحب حق ، خداوند متعال است كه قبل از اينكه بنى آدم را در زمين خلق كند ، از آنان عهد و پيمان گرفته و اين عهد و پيمان را نزد يكى از فرشتگان به امانت گذارده و سپس خداوند آن مَلَك را به جسم تبديل كرده و در گوشه كعبه گذارد . وقتى مردم آن را لمس كردند ، سياه شد !
امام صادق ( عليه السلام ) در اين باره مى فرمايند : خداوند عزوجل آنگاه كه از بنى آدم پيمان گرفت ، سنگى از بهشت را فراخواند و به آن امر كرد
و سنگ ، ميثاق را بلعيد ! پس آن سنگ براى هركس كه بدان وفا كند گواهى خواهد داد . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 4 ص 184
ايشان همچنين فرمودند : خداوند تبارك و تعالي ، حجر الاسود را كه جسمى است كه از بهشت براى حضرت آدم خارج شد ، در ركن كعبه قرار داد . پس آن سنگ در آن ركن از كعبه قرار داده شد براى پيمان و ميثاق . و جريان آن اين است كه آنگاه كه خداوند از اولاد آدم عهد و ميثاق گرفت ، اين ميثاق را در آن مكان گرفت ، و در همان مكان بر آنان تجلى كرد . در همين مكان ، پرنده اى بر
--------------------------- 100 ---------------------------
امام زمان ( عليه السلام ) فرود خواهد آمد و اولين كسى خواهد بود كه با امام زمان ( عليه السلام ) بيعت مىكند . به خدا قسم آن پرنده همان جبرئيل است ! امام ( عليه السلام ) به همان مكان تكيه خواهند كرد و حجرالاسود ، حجت و راهنماى بر امام خواهد بود ، و نيز براى هركس كه به پيمانش وفادار باشد ، گواه خواهد بود . پس بوسيدن و دست كشيدن بر آن به خاطر همان عهد و ميثاق است . مگر نمى بينى كه هنگام استلام آن مى گوييم : امانتم را ادا كردم و به عهدم پايبندم تا برايم گواهى دهى به وفاداري . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 8 ص 9

انتخاب تمام كارها و تقديرات توسط خود انسان در عالم ذر و ميثاق

امام صادق ( عليه السلام ) در توضيح آيه 158 از سوره انعام مى فرمايند : لا يَنْفَعُ نَفْساً إِيمانُها لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ يعنى در عالم ميثاق أَوْ كَسَبَتْ فِي إِيمانِها خَيْراً . امام فرمودند : [ منظور از ايمان در اين آيه ، ] اقرار به انبياء و اوصياء و اميرالمومنين به طور ويژه است . و فرمودند : ايمان [ فردى كه به اين امور اقرا نكند ] ، سودى به او نخواهد بخشيد ، چون ايمان از آن نفس سلب خواهد شد . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 1 ص 428
معناى اين حديث اين است كه اصل و اساس در كارها و در
پاداش ، همان امتحان ما در عالم ذر خواهد بود . تا جايى كه حتى اگر انسان در اين دنيا ايمان آورده و به انبياء و ائمه هم اقرار كند اما در عالم ذر ايمان نياورده باشد ، اين ايمان سودى براى او نخواهد داشت و قبل از مرگش آن را از دست خواهد داد !
امام صادق ( عليه السلام ) فرمودند : امام سجاد ( عليه السلام ) عزل ( 2 ) ( 2 ) - عزل در اصطلاح فقهى ىعنى : جلوگىرى طبىعى از باردار شدن زن . را جايز مى دانستند و سپس اين آيه را تلاوت كردند : و هنگامى كه پروردگارت از پشت فرزندان آدم ،
--------------------------- 101 ---------------------------
ذريّه آنان را برگرفت و ايشان را بر خودشان گواه ساخت كه آيا پروردگار شما نيستم ؟ گفتند : بله ( 3 ) ( 3 ) - وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُوا بَلَى - اعراف / 172 ؛ پس هر
چيزى كه خداوند از او ميثاق گرفته باشد به دنيا خواهد آمد ، حتى اگر آن آب ، روى سنگ سخت بريزد . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 5 ص 504
عبدالله بن مستنير مى گويد از امام باقر ( عليه السلام ) درباره اين كلام خداوند پرسيدم : مخلوق كامل و مخلوق ناقص ( 2 ) ( 2 ) - يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنْ كُنْتُمْ في رَيْبٍ مِنَ الْبَعْثِ فَإِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ مِنْ مُضْغَةٍ مُخَلَّقَةٍ وَ غَيْرِ مُخَلَّقَة . . . - حج / 5 ؛ امام فرمودند : مخلوق كامل همان ذراتى هستند كه خداوند آنها را در پشت آدم ( عليه السلام ) خلق كرد و از آنان ميثاق گرفته و سپس آنان را روانه پشتهاى مردان و رحم زنان كرد . آنان همان كسانى هستند كه به دنيا مى آيند تا در مورد ميثاقشان بازرسى شوند . اما مخلوقات ناقص ، مخلوقاتى هستند كه هنگام خلق ذرات و گرفتن ميثاق ، خداوند آنها را در پشت آدم قرار نداد . آنها همان نطفه هاى عزل و سقط قبل از دميدن روح و زندگى هستند . ( 3 ) ( 3 ) - كافى 6 / 12

پيامبر اعظم اولين مخلوقى بودند كه پيمان الهى را پاسخ دادند

امام صادق ( عليه السلام ) مى فرمايند : عده اى از قريش به پيامبر گفتند : تو چگونه بر همه پيامبران سبقت گرفته اى و حال آنكه در پايان همه آمدى و آخرين پيامبري ؟ پيامبر فرمودند : من اولين كسى هستم كه به خداى خودم ايمان آوردم و آن هنگام كه خداوند از همه پيامبران پيمان گرفت و آنان را بر خداوندى خود شاهد گرفت و آنان گفتند بله ، من اولين پيامبرى بودم كه آرى گفتم . و
--------------------------- 102 ---------------------------
بدين صورت با اقرار به خداوندى الله ، بر همه پيشى گرفتم . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 1 ص 441

اولين پاسخگوى به پيمان در بين فرشتگان

اما در ميان فرشتگان ، اولين فرشته اى كه پيمان الهى را پذيرفت و بدان پاسخ داد ، همان فرشته اى بود كه خداوند او را به
حجر الاسود تبديل نمود .
چنان كه از امام صادق ( عليه السلام ) نقل شده كه ايشان فرمودند : حجر الاسود يكى از فرشتگان بسيار گرامى نزد خدا بود و آن هنگام كه خداوند
از فرشتگان عهد و پيمان گرفت ، او اولين فرشته اى بود كه بدان ايمان آورد و پيمان را پذيرفت . پس خداوند او را امين بر تمام مخلوقات قرار داده و پيمان را به او خورانيد و نزد او به امانت گذارد و تمام بندگان را موظف ساخت كه هر سال نزد آن سنگ پيمان خود با خداى متعال را تازه ساخته و به ميثاقشان اعتراف نمايند . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 1 ص 185

پيمان خاص از پيامبران براى پيامبر اسلام ( صلى الله عليه وآله )

قرآن كريم انواع مختلفى از پيمان و ميثاق خداوند نسبت به بندگان را ياد كرده است .
يكى از اين پيمان ها ، پيمان و عهدى است كه خداوند متعال از پيامبران پيشين براى اطاعت و يارى پيامبر اسلام گرفته است . چنان كه در اين آيه شريفه بدان اشاره شده : و به يادآور هنگامى را كه خداوند از پيامبران پيمان گرفت كه هرگاه به شما كتاب و حكمتى دادم ، سپس شما را فرستاده‌اى آمد كه آنچه را با شماست تصديق كرد ، البته به او ايمان بياوريد و حتماً ياريش كنيد . فرمود : آيا اقرار كرديد و در اين باره پيمانم را پذيرفتيد ؟ گفتند : آرى ، اقرار كرديم . فرمود :
--------------------------- 103 ---------------------------
پس گواه باشيد و من هم با شما از گواهانم . ( 1 ) ( 1 ) - وَ إِذْ أَخَذَ اللَّهُ ميثاقَ النَّبِيِّينَ لَما آتَيْتُكُمْ مِنْ كِتابٍ وَ حِكْمَةٍ ثُمَّ جاءَكُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِما مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَ لَتَنْصُرُنَّهُ قالَ أَ أَقْرَرْتُمْ وَ أَخَذْتُمْ عَلى ذلِكُمْ إِصْري قالُوا أَقْرَرْنا قالَ فَاشْهَدُوا وَ أَنَا مَعَكُمْ مِنَ الشَّاهِدين - آل عمران / 81
همچنين در احاديث و روايات اهل بيت ( عليهم السلام ) نيز ، كيفيت اين ميثاق و اينكه چگونه خداوند متعال از ديگر پيامبران براى يارى و اطاعت از پيامبر گرامى اسلام ( صلى الله عليه وآله ) ميثاق گرفت ، نقل شده است .
در كتاب شريف كافى چنين نقل شده است : نافع ( 2 ) ( 2 ) - نافع قبل از اسلامش مسىحى بوده و چنانچه از نوع پاسخ امام 7
به سوال اولش بر مى آىد ، او همچنان قلبا مسىحى باقى مانده ؛ علامه مجلسى ; درباره چنىن نوشته اند : نافع بن سرجس ، غلام عبدالله بن عمر بن خطاب و از تابعىن بوده ، غالب رواىاتش از عبدالله بن عمر است و در نزد اهل سنت بسىار معتبر و موثق است ، او ناصبى خبىث و دشمن اهل بىت بوده و گراىش به خوارج هم داشته . مرآة العقول 25 / 285 به همراه هشام بن عبدالملك در سفر مكه بود . او از امام باقر ( عليه السلام ) درباره مدت زمان
بين پيامبر اسلام و حضرت عيسى پرسيد ، امام فرمودند : به نظر شما ششصد سال و به نظر ما پانصد سال ؛ پرسيد : مرا درباره اين آيه آگاه كنيد كه خداوند به پيامبرش گفت : از رسولانى كه پيش از تو فرستاديم بپرس ، آيا به غير از خداى مهربان خدايان ديگرى قرار داديم كه پرستش شوند ؟ ( 1 ) ( 1 ) - وَ سْئَلْ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رُسُلِنا أَ جَعَلْنا مِنْ دُونِ الرَّحْمنِ آلِهَةً يُعْبَدُون -
زخرف / 45 محمد از چه كسى پرسيد و حال آنكه بين او و بين عيسى پانصد سال فاصله بوده است ؟ امام ( عليه السلام ) اين آيه را تلاوت فرمودند : منزّه است آن خدايىكه بنده‌اش را شبانگاهى از مسجد الحرام به سوى مسجد الأقصى كه پيرامون آن را بركت داده‌ايم سير داد ، تا از نشانه‌هاى خود به او بنمايانيم ، كه او همان شنواى بيناست ( 2 ) ( 2 ) - سُبْحانَ الَّذي أَسْرى بِعَبْدِهِ لَيْلاً مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذي بارَكْنا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آياتِنا إِنَّهُ هُوَ السَّميعُ الْبَصير - اسراء / 1 ، پس آن هنگام كه خداوند متعال محمد ( صلى الله عليه وآله ) را به بيت المقدس برد ، يكى از آيات و نشانه هايى
--------------------------- 104 ---------------------------
كه به او نشان داد اين بود كه تمام پيامبران و فرستادگان را از اولين تا آخرين برانگيخت و سپس به جبرئيل دستور داد [ تا اذان بگويد ] ؛ جبرئيل هر بند اذان را دو بار و هر بند اقامه را نيز دوبار تكرار كرد . در اذان گفت : بشتاب به سوى بهترين كار ! پس پيامبر جلو رفت و پيشاپيش همگى نماز خواند . چون از نماز فارغ شد به آنها گفت : به چه چيزى شهادت مى دهيد و چه مى پرستيديد ؟ گفتند گواهى مى دهيم كه خدايى جز الله نيست ، تنهاست و هيچ شريكى ندارد ، و گواهى مى دهيم كه تو پيامبر خدا هستي ، بر اين امر عهد و پيمان داده ايم ؛ نافع گفت : راست مى گويى اى اباجعفر . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 8 ص 121

تعهد پيامبران براى يارى پيامبر در زمان رجعت

اما يكى از عجيب ترين تعهدهايى كه خداوند متعال از پيامبران گرفته ، تعهد يارى محمد و آل محمد ( صلى الله عليه وآله ) در هنگام رجعت است . چيزى كه در آينده اتفاق خواهد افتاد !
حسن بن سليمان در مختصر بصائر الدرجات از امام باقر و امام صادق ( عليهما السلام ) ، در تفسير آيه 81 از سوره مباركه آل عمران ( 1 ) ( 1 ) - وَ إِذْ أَخَذَ اللَّهُ ميثاقَ النَّبِيِّينَ لَما آتَيْتُكُمْ مِنْ كِتابٍ وَ حِكْمَةٍ ثُمَّ جاءَكُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِما مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَ لَتَنْصُرُنَّهُ قالَ أَ أَقْرَرْتُمْ وَ أَخَذْتُمْ عَلى ذلِكُمْ إِصْري قالُوا أَقْرَرْنا قالَ فَاشْهَدُوا وَ أَنَا مَعَكُمْ مِنَ الشَّاهِدين - آل عمران / 81 ، چنين نقل مىكند : خداوند پس از آدم تا به آخر ، هيچ پيامبرى را نفرستاد مگر اينكه [ پس از مرگش ] به دنيا بازخواهد گشت ؛ مى جنگد و پيامبر و امير المومنين را يارى خواهد كرد . ( 2 ) ( 2 ) - مختصر بصائرالدرجات ص 168
البته چگونگى رجعت پيامبران و اجتماع آنان را خود خداوند متعال مىداند ، اما احاديث فراوانى كه در اين باره موجود است ، نشان دهنده اين
--------------------------- 105 ---------------------------
هستند كه اين پيامبران براى رجعت بايد زنده شده و به دنيا بازگردند تا دوباره با دشمنانشان بجنگند . و پيامبر آن زمان ، حضرت محمد ( صلى الله عليه وآله ) است و پرچمدارش اميرالمومنين ( عليه السلام ) .
ابوحمزه ثمالي ; از امام باقر ( عليه السلام ) چنين نقل مىكند كه اميرالمومنين ( عليه السلام ) فرمودند : من محمد ( صلى الله عليه وآله ) را يارى كردم و در پيشگاه او جنگيدم و دشمنانش را كشتم و به آن عهدى كه با خدايم
براى يارى پيامبر داشتم وفا كردم . من حمله اى دارم پس از حمله و رجعتى دارم پس از رجعت . من داراى بازگشتها و حملهها و انتقامها و از دوره آهنين تنان هستم ، من بنده خدا و برادر رسول خدا هستم . ( 1 ) ( 1 ) - مختصر بصائرالدرجات ص 32

عهد و پيمان از مومنين براى سكوت و تحمل بلاها

امام صادق ( عليه السلام ) مى فرمايند : رسول الله فرمودند : خداوند متعال از مومن براى تحمل چهار بلا پيمان گرفته است كه آسانترين آنها بر مؤمن اينست كه : مؤمنى هم عقيده او باشد و بر او حسد ورزد يا منافقى كه از او دنبال‌گيرى كند ( تا نقطه ضعفى بدست آورد ) يا شيطانى كه او را گمراه كند يا كافرى كه جنگ با او را خواهد ، پس با اين گرفتارىها مؤمن چه اندازه عمر كند ؟ ( 2 ) ( 2 ) - كافى ج 2 ص 249

عهد و پيمان مومنين با خداوند متعال براى دوست داشتن اميرالمومنين ( عليه السلام )

اميرالمومنين ( عليه السلام ) فرمودند : خداوند از تمام مومنين براى محبت و دوست داشتن من ، عهد و پيمان گرفت و از همه منافقين بر دشمنى من ! از اين روي ، اگر با شمشير بر صورت مومن بزنم ، دشمن من نخواهد شد ، و اگر دنيا را در كام
--------------------------- 106 ---------------------------
منافق بريزم ، باز هم مرا دوست نخواهد داشت ! ( 1 ) ( 1 ) - الغارات ج 2 ص 520
پيمان گرفتن از همه مخلوقات براى اعتراف به حق پيامبر اسلام و اهل بيت ايشان ( عليهم السلام )
اما علاوه بر همه اين پيمان ها و ميثاقها ، ميثاق ديگرى نيز وجود دارد و آن ميثاقى است كه خداوند متعال از همه افراد براى اعتراف به حق پيامبر گرامى اسلام و اهل بيت ايشان گرفته است .
چنانچه در كتاب شريف كافى از امام باقر ( عليه السلام ) نقل شده كه ايشان فرمودند : همانا خداى تبارك و تعالى چون خواست مخلوقات را بيافريند ، نخست آبى گوارا و آبى شور و تلخ آفريد ، و آن دو آب بهم آميختند ، سپس خاكى از صفحه زمين برگرفت و آن را بشدت مالش داد ، آنگاه به اصحاب يمين كه مانند مورچه مي جنبيدند فرمود : با سلامت بسوى بهشت ؛ و به أصحاب شمال فرمود : بسوى دوزخ و باكى هم ندارم . سپس فرمود : مگر من پروردگار شما نيستم ؟ گفتند : آري ! گواهى دهيم ، تا در روز قيامت نگويند : ما از اين امر بىخبر بوديم . سپس از پيغمبران پيمان گرفت و فرمود : مگر من پروردگار شما نيستم ؟ و اين محمد رسول من نيست و اين على امير مؤمنان نمي باشد ؟ گفتند : آري ! پس نبوت آنها پا بر جا شد ، و از پيغمبران اولو العزم پيمان گرفت كه من پروردگار شمايم و محمد رسولم و على امير مؤمنان و اوصياء بعد از او ، واليان امر من و خزانه داران علم من ؛ و اينكه مهدى كسى است كه بوسيله او دينم را نصرت دهم و دولتم را آشكار كنم و از دشمنانم انتقام گيرم و به
وسيله او خواهى نخواهى عبادت شوم . گفتند : پروردگارا ! اقرار كرديم و گواهى داديم . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 2 ص 8
--------------------------- 107 ---------------------------
ولايت اهل بيت ( عليهم السلام ) بالاترين عهد و ميثاق
هر عهد و ميثاقى كه خداوند از مخلوقات گرفته ، ميثاقى الهى است و براى خداوند احترام دارد . اما بالاترين و مهم ترين عهد و ميثاق نزد خداوند ، ولايت اهل بيت ( عليهم السلام ) است ؛ چرا كه ولايت ايشان ، كليد اقرار و اعتقاد به توحيد و نبوت و معاد ، و نيز كليد همان عبادت صحيحى است كه خداوند متعال از بندگان خواسته است .
به همين خاطر است كه اين ميثاق ، برترين و مهم ترين ميثاق عملى است و به طور مطلق به آن ميثاق الهى گفته مىشود .
و از آن جايى كه مصداق واقعى و يگانه ولايت اهل بيت در زمان ما ، همان ولايت امام زمان ( عليه السلام ) است ، از اين روى به ايشان اين چنين سلام مى كنيم : السلام عليك يا ميثاق الله .
امام باقر ( عليه السلام ) خطاب به زراره مى فرمايند : اسلام بر پنج چيز پايبند است : نماز و زكات و حج و روزه و ولايت . زراره گفت : كدام يك نزد خداوند برتر است ؟ امام فرمودند : ولايت برتر است ، چون ولايت كليد بقيه است و ولى الله راهنماى به سوى آنهاست . [ زراره مى گويد ] عرض كردم : سپس كداميك برترى دارد ؟ فرمود : نماز . رسول خدا ( صلى الله عليه وآله ) فرموده است : نماز ستون دين شماست . عرض كردم : پس از آن كداميك برترى دارد ؟ فرمود : زكات ، زيرا خدا زكات را همدوش نماز قرار داده و نماز را پيش از زكات ذكر نموده و رسول خدا ( صلى الله عليه وآله ) فرمود : زكات گناه را از بين مي برد . عرض كردم : پس از آن كداميك برترى دارد ؟ فرمود : حج ، خداى عز و جل فرمايد : براى خداست بر مردم زيارت خانه كعبه ، آنها كه بدان راه توانند يافت و هر كه كفر ورزد ، خدا از جهانيان بىنياز است . و رسول خدا ( صلى الله عليه وآله ) فرمود : يك حجِ پذيرفته ، از بيست نماز نافله بهتر است . و هر
--------------------------- 108 ---------------------------
كه گرد اين خانه طوافى كند كه هفت شوطش را بشمارد ( تا كم و زياد نشود ) و دو ركعت نمازش را نيكو گزارد ، خدا او را بيامرزد . و راجع به روز عرفه و مزدلفه چه مطالبى فرموده است [ كه همه ميدانند ، مانند ثوابهاى بسيارى كه براى عبادت در اين دو روز بيان فرموده و نيز فضيلت وقوف به عرفات و مشعر را ] . عرض كردم : پس از اين كدام است ؟ فرمود : روزه . عرض كردم : چرا روزه آخر همه اينها قرار گرفت ؟ فرمود : رسول خدا ( صلى الله عليه وآله ) فرموده است : روزه سپر آتش دوزخ است . سپس فرمود : برترين چيزها آن است كه چون از دستت رفت ، توبه كردن از آن پذيرفته نيست ، جز آنكه برگردى و عين آن عمل را بجا آورى ؛ و نماز و زكات و حج و ولايت ، جز انجام دادن خود آنها ، چيز ديگرى جاى آنها را نمي گيرد ، ولى اگر روزه از تو فوت شود يا تقصيرى در آن روا دارى يا مسافرت كنى ، در ايام غير رمضان بجا مىآورى و آن گناه را با صدقه دادن و قضا كردن جبران ميكنى . ولى هيچ يك از آن چهار چيز ، ديگرى جايگزينش نشود . سپس فرمود : بالاترين مرتبه امر دين و كليدش در همه چيز و مايه خرسندى خداى رحمان ، اطاعت امام است . بعد از شناسائى او ، همانا خداى عز و جل مي فرمايد : هر كه پيغمبر را فرمان برد خدا را فرمان برده است و هر كه پشت كند ، ما تو را براى نگهبانى آنها نفرستاده‌ايم ( 1 ) ( 1 ) - مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ وَ مَنْ تَوَلَّى فَما أَرْسَلْناكَ عَلَيْهِمْ حَفيظا - نساء / 80 ، همانا اگر مردى شب‌ها را به عبادت به پا خيزد و روزها را روزه دارد و تمام اموالش را صدقه دهد
و در تمام دوران عمرش به حج رود اما امر ولايت ولى خدا را نشناسد تا از او پيروى كند و تمام اعمالش با راهنمائى او باشد ، براى او از ثواب خداى جل و عز حقى نيست و او از اهل ايمان نباشد . سپس فرمود : خدا نيكوكاران از ايشان ( از اهل ولايت يا
--------------------------- 109 ---------------------------
مستضعفين از مخالفين ) را به فضل رحمت خود داخل بهشت كند . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 2 ص 18

« السلام عليك يا ميثاق الله » به چه معناست ؟

معناى اين سلام اين است : اى مولاى من ! تو آخرين مرحله پيمانهاى قطعى و مهم خداوند هستي ؛ همان ميثاق و پيمانى كه خداوند از مردم و از تمام پيامبران براى جدّتان حضرت محمد ( صلى الله عليه وآله ) گرفت و ايشان نيز قبول كرده اند . . .
مولاى من ! اين ميثاق ، ميثاق مهمى است و همه بايد بدان اقرار و اعتراف كنند . مصداق فعلى و كامل اين ميثاق شما هستيد و من به اين ميثاق وفادارم و بدان اقرار و اعتراف دارم . تمام وجود خود و خانواده و اموالم فداى شما باد ! من براى يارى شما آماده ام . . .

السلام عليك يا وعد الله الذى ضمنه

وعده الهى به برقرارى دولت عدل

آيات بسيارى در قرآن كريم دلالت بر وعده الهى براى تحقق دولت حق و عدالت دارند . برخى از اين آيات را ذكر مى كنيم :
هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَكَفَى بِاللهِ شَهِيداً ( 1 ) ( 1 ) - او كسى است كه رسولش را با هدايت و دين حق فرستاده تا آن را بر همه اديان پيروز كند و كافى است كه خدا گواه اين موضوع باشد - فتح / 28
وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِىَ الصَّالِحُونَ ( 2 ) ( 2 ) - و در زبور پس از تورات نگاشته‌ايم كه بىگمان زمين را بندگان شايسته من به ارث خواهند برد - انبىاء / 105
--------------------------- 110 ---------------------------
وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً قَالُوا أَتَجْعَلُ فِيهَا مَنْ يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَآءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ قَالَ إِنِّي أَعْلَمُ مَا لا تَعْلَمُونَ ( 3 ) ( 3 ) - و ( ياد كن ) آنگاه را كه پروردگارت به فرشتگان فرمود : مىخواهم جانشينى در زمين بگمارم ، گفتند : آيا كسى را در آن مىگمارى كه در آن تباهى مىكند و خون‌ها مىريزد در حالى كه ما تو را با سپاس ، به پاكى مىستاييم و تو را پاك مىشمريم فرمود : من چيزى مىدانم كه شما نمىدانيد - بقره / 30
چنانچه پيداست ، در اين آيه شريفه ، خداوند متعال فساد اولاد آدم و خونريزى آنان را نفى نكرده اما در جواب ملائكه مى فرمايد : من چيزى مى دانم كه شما نمى دانيد ؛ يعنى اين فساد و خونريزى فقط تا زمانى خواهد بود و بالاخره آن را پايان خواهم داد و دولت الهى را در زمين برپا خواهم كرد !
وَعَدَ اللهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ
فِي الأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ
لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا
يَعْبُدُونَنِى لا يُشْرِكُونَ بِى شَيْئًا وَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ
فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ ( 1 ) ( 1 ) - خداوند به كسانى از شما كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند وعده مىدهد كه قطعاً آنان را حكمران روى زمين خواهد كرد ، همان گونه كه به پيشينيان آنها خلافت روى زمين را بخشيد و دين و آيينى را كه براى آنان پسنديده ، پابرجا و ريشه‌دار خواهد ساخت و ترسشان را به امنيّت و آرامش مبدّل مىكند ، آن چنان كه تنها مرا مى پرستند و چيزى را شريك من نخواهند ساخت . و كسانى كه پس از آن كافر شوند ، آنها فاسقانند - نور / 55
اين وعده اى است براى مومنين از امت پيامبر اسلام ( صلى الله عليه وآله ) ، وعده به يارى آنان پس از اين ترس طولاني ، وعده به برقرارى دولت عدل و داد .
مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُكَّعًا
--------------------------- 111 ---------------------------
سُجَّدًا يَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اللهِ وَرِضْوَانًا سِيمَاهُمْ فِي وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِي الآنْجِيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ وَعَدَ اللهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا ( 1 ) ( 1 ) - محمّد 9 فرستاده خداست و كسانى كه با او هستند در برابر كفّار سرسخت و شديد ، و در ميان خود مهربانند پيوسته آنها را در حال ركوع و سجود مىبينى در حالى كه همواره فضل خدا و رضاى او را مىطلبند نشانه آنها در صورتشان از اثر سجده نمايان است اين توصيف آنان در تورات و توصيف آنان در انجيل است ، همانند زراعتى كه جوانه‌هاى خود را خارج ساخته ، سپس به تقويت آن پرداخته تا محكم شده و بر پاى خود ايستاده است و بقدرى نموّ و رشد كرده كه زارعان را به شگفتى وامىدارد اين براى آن است كه كافران را به خشم آورد ( ولى ) كسانى از آنها را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند ، خداوند وعده آمرزش و اجر عظيمى داده است - فتح / 29
كسانى كه با پيامبر هستند ، حتما بايد همان ائمه ( عليهم السلام ) بوده و منظور از اين آيه نمى تواند اصحاب پيامبر باشد . چرا كه ميان اصحاب ، دشمنى و جنگ بسيار بود ، اما اين ائمه ( عليهم السلام ) هستند كه « رحماء بينهم » بودند . خداوند متعال وعده داده كه به وسيله اين عده ، بساط كفر را برچيند و تا كنون اين امر اتفاق نيفتاده است .
وَلَئِنْ أَخَّرْنَا عَنْهُمُ الْعَذَابَ إِلَى أُمَّةٍ مَعْدُودَةٍ لَيَقُولُنَّ
مَا يَحْبِسُهُ أَلا يَوْمَ يَأتِيهِمْ لَيْسَ مَصْرُوفًا عَنْهُمْ وَحَاقَ بِهِمْ
مَاكَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ ( 1 ) ( 1 ) - و اگر عذاب را از آنان چندگاهى پس افكنيم به يقين مىگويند : چه آن را باز داشت ؟ آگاه باشيد روزى كه به آنان برسد از ايشان بازگردانده نمىشود و آنچه به ريشخند مىگرفتند آنها را فرا مىگيرد - هود / 8
بنابر آنچه كه در اين آيه شريفه آمده ، عذاب حتمى بر ستمكاران اين امت نازل خواهد شد . اما اين عذاب تا زمان معينى به تاخير خواهد افتاد و در نهايت به دست افراد خاصى اعمال خواهد شد .
--------------------------- 112 ---------------------------
در تفاسير ، از ائمه ( عليهم السلام ) روايت شده كه اين افراد خاص همان ياران صاحب الزمان عجل الله تعالى فرجه الشريف هستند .
تاكيد پيامبر و ائمه ( عليهم السلام ) بر حتمى بودن وعده الهي
وعده تحقق دولت الهى بر زمين و پايان يافتن بساط ظلم و كفر ، به حدى حتمى و غيرقابل انكار است كه حتى پيروان مكتب خلفا نيز روايات تاكيد بر تحقق اين وعده را از زبان پيامبر اكرم ( صلى الله عليه وآله ) نقل كرده اند . براى نمونه ، برخى از اين روايات را ذكر مى كنيم :
روايت اول از طبرانى از پيامبر اكرم ( صلى الله عليه وآله ) : پس از من جانشينانى خواهند آمد ؛ و پس از جانشينان ، اميران ؛ و پس از اميران ، فرمانروايانى ستمگر خواهند آمد . سپس مردى از اهل بيت من قيام خواهد كرد و زمين را پر از عدل و داد خواهد نمود ، چنان كه پيش از آن از ظلم و ستم پر شده است . ( 1 ) ( 1 ) - المعجم الكبىر ج 22 ص 375
روايت دوم از احمد بن حنبل از پيامبر ( صلى الله عليه وآله ) : واى بر اين امت به خاطر فرمانروايان ستمگر ! مى كشند و اطاعت كنندگان را مى ترسانند ، مگر كسى كه اطاعت مطلق كند ! پس مومن كسى است كه با زبان با آنان مدارا كند و در قلب از آنان فرار كند ؛ سپس آن هنگام كه خداوند بخواهد اسلام را دوباره پيروز گرداند ، كمر همه ستمگران را خواهد شكست و خدا بر آنچه كه بخواهد تواناست . مىتواند اين امت را پس از فسادش دوباره اصلاح كند . سپس فرمود : اى حذيفه ! اگر از دنيار فقط يك روز هم مانده باشد ، خداوند آن يك روز را آن چنان طول مىدهد كه مردى از اهل بيت من را مالك زمين كند . همه نشانه ها را به دست او ظاهر مى سازد و او اسلام را پيروز مىكند . خداوند در
--------------------------- 113 ---------------------------
وعده اش تخلف نكرده و سريع الحساب است . ( 1 ) ( 1 ) - مسند احمد ج 1 ص 99
روايت سوم از بزار از پيامبر ( صلى الله عليه وآله ) : اگر از دنيا فقط يك روز باقى مانده باشد ، خداوند در آن روز مردى از اهل بيت مرا بر مى انگيزد
و زمين را پر از عدل و داد مىكند ، همان گونه كه پر از ظلم و ستم بوده است . ( 1 ) ( 1 ) - مسند بزار ج 2 ص 134
روايت چهارم از طبرانى از پيامبر ( صلى الله عليه وآله ) : پيامبر به حضرت زهرا ( عليها السلام ) بشارت داده و به ايشان فرمودند : پيامبر ما بهترين پيامبر است و او پدر توست ؛ شهيد ما بهترين شهيد است و او حمزه عموى توست ؛ و آن كس كه دوبال دارد و در بهشت به هرجا كه بخواهد پر مى كشد ، از ماست و او جعفر پسرعموى پدر توست ؛ حسن و حسين دو بزرگ زاده اين امت ، از ما هستند و آن دو فرزندان تو هستند ؛ و مهدى هم از ماست . ( 2 ) ( 2 ) - المعجم الصغىر ج 1 ص 37
اما در روايات شيعه ، احاديث در اين باره بسيار زياد است و ما در كتاب معجم موضوعى احاديثِ امام مهدي ( عليه السلام ) ، فصلى خاص در همين باره جمع آورى كرده ايم .

وعده الهى قطعى تر از قطعى است

يكى از امور افتخار آميزى كه شيعه بدان معتقد است ، اعتقاد به « بداء » است . در كتب كلامى درباره توضيح مسئله « بداء » ، سخن بسيار گفته شده ، اما در اين جا به طور مختصر در اين باره توضيحى مى دهيم :
« بداء » يعنى اين كه خداوند در ابتدا ، امرى را به گونه خاصى مقرر كرده باشد ، اما در مرحله انجام ، به گونه اى ديگر انجام شود يا به طور كلى اصلا
--------------------------- 114 ---------------------------
انجام نشود .
اما نسبت به قيام امام زمان ( عليه السلام ) ، هميشه براى شيعيان سوال بوده كه آيا اين مسئله هم مشمول « بداء » خواهد شد يا خير ؟
راوى از امام جواد ( عليه السلام ) چنين نقل مىكند : مى پرسيم كه در زمينه قيام قائم هم بداء صورت پذيرد ؟ امام ( عليه السلام ) فرمودند : قيام قائم ( عليه السلام ) از وعده هاى الهى است و خداوند خلف وعده نخواهد كرد . ( 1 ) ( 1 ) - غىبت نعمانى ص 315
اين حديث را در منبع مورد اشاره ( غيبت نعماني ) نيافتيم . اما به هر حال ، ترجمه حديث ، ناقص است . به متن عربى رجوع كرده و سند حديث را اصلاح كنيد .
گاهى سوال مىشود كه چرا در اين سلام ، براى « وعده الهي » از وصف « ضمانت شده » استفاده شده است ، حال آنكه تمام وعده هاى الهى ضمانت شده هستند .
جواب : توصيف اين وعده به ضمانت شده ، به اين معنا نيست كه خداوند وعده هاى غير ضمانت شده هم دارد ، بلكه براى بيان شدت اهميت ضمانت در زمينه اين وعده خاص است ، و اين چيزى است كه براى خداوند بسيار آسان است .

السلام عليك أيُّهَا العَلَمُ المَنْصُوب والعِلْمُ المَصْبُوب ، والغَوْثُ والرحمةُ الواسعة ، وعداً غيرَ مكذوب

عَلَم منصوب به چه معناست ؟

« عَلَم منصوب » يعنى همان امامى كه پيامبر اسلام ( صلى الله عليه وآله ) ايشان را به عنوان پرچم هدايت امت نصب كرده اند ، همان وصى و جانشين پيامبر در بين امّت
--------------------------- 115 ---------------------------
كه آموزه هاى دينى را به مردم مى آموزد و امّت بايد از او اطاعت كنند .
حذيفة بن يمان مى گويد : پس از حجة الوداع با پيامبر راهى مكه شديم كه در ميانه راه جبرئيل فرود آمد و گفت : اى محمد ! پروردگارت به تو سلام مى رساند و مى گويد : على را به عنوان پرچم مردم نصب كن . پيامبر به حدى گريست كه صورتش خيس شد و فرمود : اى جبرئيل ! قوم من هنوز به جاهليت نزديكند . . . ! ( 1 ) ( 1 ) - اقبال الاعمال ج 2 ص 240
در حديث قدسى معراج همچنين آمده : على را به عنوان پرچم براى بندگانم نصب كن تا آنان را به دينم هدايت كند . ( 1 ) ( 1 ) - الجواهر السنىة ص 587
پيامبر اسلام ( صلى الله عليه وآله ) به دو صورت امام زمان ( عليه السلام ) را نصب كرده اند : هم به صورت مستقيم و به نام خود ايشان ، و هم به صورت غير مستقيم به وسيله پدر و اجداد ايشان تا به خود پيامبر مى رسد .
پس معنى اين سلام اين است : سلام بر تو اى كسى كه رسول خدا او را به عنوان امام و راهنما براى مردم نصب فرموده است .

معناى عِلم مصبوب

( ( صبب ) ) در لغت به معناى ريختن آب و آماده كردن آن براى نوشيدن است ؛ بنابرين ( ( عِلم مصبوب ) ) يعنى علم ريخته شده و مهياى استفاده .
پس ( ( علم مصبوب ) ) بودن امام زمان ( عليه السلام ) يعني : ايشان داراى علم فراوان و متنوع ربّانى و الهى هستند كه براى مردم ريخته شده و آماده استفاده است ؛ هرجا كه نياز باشد و به مقدار نيازشان .
استفاده از تعبير ( ( علم مصبوب ) ) براى علم امام ( عليه السلام ) ، به اين مطلب اشاره دارد
--------------------------- 116 ---------------------------
كه مصدر اين علم ، خود خداوند متعال است .
اما چرا از خود امام به علم تعبير شده است ؟ اين امر به كثرت و دائمى بودن علم ايشان اشاره داشته و تعبيرى رايج در زبان عربى است . مثلا مى گويند : زيدٌ عدلٌ ( زيد عدل است ) ، يعنى زيد به شدت عادل است .
همچنين ( ( علم مصبوب ) ) در برابر علم مخزون و علم مكتوم
است . چرا كه بقيه ائمه ( عليهم السلام ) نيز همگى معدن علم بودند ، اما علم ايشان پنهان مى ماند و مردم كمتر از آن استفاده مى كردند ، و غالبا به خاطر شرايط اجتماعى و سياسي ، مامور به كتمان و پنهان كردن علم خويش بودند ! اما دوران امام زمان ( عليه السلام ) چنين نيست . ايشان پس از ظهور ، نيازى به پنهان كردن علم بى پايان خويش ندارند و مردم
مى توانند نهايت استفاده را از علم امام ( عليه السلام ) ببرند . و اين فرقى آشكار بين امام زمان ( عليه السلام ) و ديگر ائمه ( عليهم السلام ) است .

امام زمان ( عليه السلام ) ، يار و نجات بخش امت و همه جهانيان

غوث را اينچنين تعريف كرده اند : يارى فرد بيچاره پس از
بدبختي . ( 1 ) ( 1 ) - معجم مقاىىس اللغة ج 4 ص 400
و معناى غوث نسبت به امام اين است كه خداوند به وسيله
امام زمان ( عليه السلام ) ، مردم را از شدت و بدبختى نجات خواهد داد .
سلمى از امير المومنين ( عليه السلام ) نقل مىكند كه حضرت فرمودند : خداوند جبرئيل را امر خواهد كرد و او بر روى ديوار مسجد دمشق فرياد بر مى آورد كه اى امت محمد ! نجات بخش شما آمد ! نجات بخش شما آمد ! اى امت محمد ! مايه گشايش شما آمد ! او همان مهدى است ، از مكه قيام كرده ، او را اجابت كنيد . ( 2 ) ( 2 ) - عقدالدرر فى اخبار المنتظر ص 90
به همين دليل است كه در پايان دعاى فرج چنين مى گوييم : اى آقاى
--------------------------- 117 ---------------------------
من ! اى صاحب الزمان ! نجات نجات نجات ( الغوث الغوث الغوث ) ، مرا درياب مرا درياب مرا درياب ( ادركنى ادركنى ادركني ) . ( 1 ) ( 1 ) - المزار الكبىر ص 591

امام زمان ( عليه السلام ) ، رحمت فراگير

گاهى سوال مىشود امام زمان ( عليه السلام ) چگونه رحمت فراگير هستند ، حال آنكه ايشان انتقام الهى از ظالمين و طغيانگران خواهند بود ؟
امام صادق ( عليه السلام ) فرمودند : هركس از شما كه براى ديدار ( ظهور ) امام ( عليه السلام ) دعا كرد ، دعا كند اين ديدار زمانى باشد كه او بر دين حق باشد ؛ چرا كه خداوند پيامبر را براى رحمت آفريد و قائم را براى انتقام ( از كافران و ظالمان ) . ( 2 ) ( 2 ) - كافى ج 8 ص 233
مرحوم علامه مجلسي ; در كتاب شريف بحارالانوار ، روايتى را از امام صادق ( عليه السلام ) نقل كرده كه امام ( عليه السلام ) فرمودند : سپس قائم ظهور مىكند و وسيله انتقام و خشم الهى بر بندگان خواهد بود ؛ چرا كه
خداوند متعال از بندگان انتقام نمى گيرد مگر پس از آنكه حجت الهى را انكار كنند . ( 1 ) ( 1 ) - بحارالانوار ج 60 ص 213
پس با توجه به اين روايات ، امام زمان ( عليه السلام ) نمود غضب الهى
هستند ، پس چرا به ايشان گفته مىشود رحمت فراگير ؟ !
جواب : رحمت امام ( عليه السلام ) فراگير است ، اما غضب و انتقام او ، جزئى است ، چون فقط نسبت به برخى از كافرين و طغيان گران خواهد بود ، نه براى همه عالم .
بلكه امام ( عليه السلام ) براى اصلاح ، ظهور خواهند كرد و ابتدا همه را با دليل و حجت بالغه ( دليل رسا و روشن ) ، موعظه كرده و به حق دعوت خواهند نمود .
به اين مقدار جزئي ، خود پيامبر هم غضب و انتقام الهى داشته اند و باز هم
--------------------------- 118 ---------------------------
خداوند ايشان را رحمت جهانى معرفى نموده است : و ما ارسلناك الّا رحمة للعالمين .
پس عذاب و نقمت بودن نسب به برخى از كفار و ظالمين ، مانع رحمت فراگير بودن آن حضرت نيست . و اتفاقا از بين بردن جماعت ظالمان و ستمكاران طغيانگر ، خود نوعى رحمت براى ديگر مردم عالم است .
امام رضا ( عليه السلام ) مى فرمايند : گويا آنها را مىبينم كه در نااميدى كامل هستند و به ناگاه بانگى بر آنها برآورده شود كه از دور و نزديك شنيده شود ! رحمت بر مؤمنان باشد و عذاب بر كافران ! ( 1 ) ( 1 ) - كمال الدىن و تمام النعمة ج 2 ص 376

معناى وعده راستين ( وعداً غير مكذوب )

تعبير وعده راستين ( وعداً غير مكذوب ) در هيچ جاى ديگر
از قرآن و سنت به كار بده نشده و فقط در همين دو مورد استفاده شده است : يكى در قرآن كريم در سوره هود ، و ديگرى در همين زيارت امام زمان ( عليه السلام ) .
اين تعبير در قرآن كريم براى قوم حضرت صالح استفاده شده است :
فَعَقَرُوهَا فَقَالَ تَمَتَّعُوا فِي دَارِكُمْ ثَلاثَةَ أَيَّامٍ ذَلِكَ وَعْدٌ غَيْرُ مَكْذُوبٍ ( 1 ) ( 1 ) - پس آن را دست و پا بريدند و نحر كردند ( صالح ) گفت : سه روز مهلت داريد كه در خانه‌هايتان برخوردار باشيد ( سپس عذاب خواهد آمد ) اين وعده‌اى است كه دروغ‌بردار نيست - هود / 65
اما اين وعده در آيه ، وعده به عذاب است و در زيارت امام زمان ( عليه السلام ) ، وعده به رحمت و گشايش و آسايش .
وعده راستين ( وعداً غيرَمكذوب ) ، يعنى وعده حتمى و قطعى و تخلف ناپذير .
--------------------------- 119 ---------------------------

فصل سوم: محبت مومنين نسبت به امام زمان ( عليه السلام ) و ستايش ايشان

--------------------------- 120 ---------------------------

آيا ايمان چيزى غير از دوستى و دشمنى است ؟

محبت مومنين نسبت به پيامبر اكرم ( صلى الله عليه وآله ) و ائمه ( عليهم السلام ) ، محبتى ويژه است كه گاهى به ستايش و تمجيد شخصيت يكتاى امام منتهى مىشود ؛ شخصيتى كه اراده و اسماء و انوار خداوند متعال در آن نمايان است .
فضيل بن يسار مى گويد : از امام صادق ( عليه السلام ) درباره دوست داشتن و دشمن داشتن پرسيدم ، كه آيا از ايمان است يا خير ؟ امام فرمودند : آيا ايمان چيزى غير از دوست داشتن و دشمن داشتن است ؟ و سپس اين آيه را تلاوت كردند : و لكنّ الله حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الايمَانَ وَ زَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ وَكَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْيَانَ أُولَئِكَ هُمُ الرَّاشِدُونَ ( 1 ) ( 1 ) - ولى خداوند ايمان را محبوب شما قرار داده و آن را در دلهايتان زينت بخشيده ، و ( به عكس ) كفر و فسق و گناه را منفورتان قرار داده است كسانى كه داراى اين صفاتند هدايت يافتگانند - حجرات / 7 . ( 2 ) ( 2 ) - كافى ج 2 ص 124
شيخ صدوق ; به سندشان از امام صادق ( عليه السلام ) چنين نقل كرده اند : از محكم ترين دستگيره هاى ايمان ، اين است كه دوست داشتن و
دشمن داشتن براى خدا باشد ، بخشش براى خدا و دريغ كردن براى خدا . ( 1 ) ( 1 ) - ثواب الاعمال و عقاب الاعمال ص 168
البته روايات درباره حب و بغض بسيار زياد است و در غالب كتب حديثى شيعه ، بابى در همين باره نگاشته شده است .

تفاوت مردم در مقدار حب و بغض

ايمان هر انسان ، نياز به يك انرژى ويژه براى دوست داشتن خوبى ها و بغض نسبت به بدى ها دارد تا بتواند با محيط اطراف خود به بهترين شكل ممكن ارتباط داشته باشد .
--------------------------- 121 ---------------------------
اما مردم در مقدار اين انرژى خدادادى و نوع پروراندن آن
در خود ، متفاوتند . عده اى حبشان بيشتر و بغضشان كمتر و عده اى برعكس .
كسى كه محبت و عاطفه در او قوى تر باشد ، سرزنده تر است و به خصوصيات يك مومنِ متدين نزديك تر خواهد بود . اما شخص كم
عاطفه و بى احساس ، مانند مرده است و نمى تواند ادعاى ايمان يا درجات بالاى آن را داشته باشد .
خداوند هر دو نمونه از اين افراد را در قرآن مثال زده و فرموده است :
وَمَا يَسْتَوِى الأَحْيَاءُ وَلا الأَمْوَاتُ إِنَّ اللهَ يُسْمِعُ مَنْ يَشَاءُ وَمَا أَنْتَ بِمُسْمِعٍ مَنْ فِي الْقُبُورِ ( 1 ) ( 1 ) - و هرگز مردگان و زندگان يكسان نيستند ! خداوند پيام خود را به گوش هر كس بخواهد مىرساند ، و تو نمىتوانى سخن خود را به گوش آنان كه در گور خفته‌اند برسانى - فاطر / 22
أَ وَ مَنْ كانَ مَيْتاً فَأَحْيَيْناهُ وَ جَعَلْنا لَهُ نُوراً يَمْشي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَنْ مَثَلُهُ فِي الظُّلُماتِ لَيْسَ بِخارِجٍ مِنْها كَذلِكَ زُيِّنَ لِلْكافِرينَ ما كانُوا يَعْمَلُون ( 2 ) ( 2 ) - آيا كسى كه مرده بود ، سپس او را زنده كرديم ، و نورى برايش قرار داديم كه با آن در ميان مردم راه برود ، همانند كسى است كه در ظلمتها باشد و از آن خارج نگردد ؟ ! اين گونه براى كافران ، اعمال ( زشتى ) كه انجام مىدادند ، تزيين شده ( و زيبا جلوه كرده ) است - انعام / 122
پس هر انسانى به ناچار ، خودش و نمونه هايى از خوبى و بدى را دوست دارد . پس اگر كسى وجود داشته باشد كه خدا و رسول و اولياى خدا را دوست نداشته باشد ، اگر بررسى كنيم ، خواهيم ديد كه به طور قطع ، افرادى كه در مقابل ايشان قرار دارند را دوست مى دارد !

حب و بغض صحيح نيازمند عقل و شرع است

البته كه صِرف نيروى حب و بغض به تنهايى براى مومن بودن كافى
--------------------------- 122 ---------------------------
نيست ، بلكه بايد اين حب و بغض بر پايه عقل و شرع باشد تا آن را مشروع و موجّه كرده و در مسير شرعى خود پيش ببرد . معنى حب و بغض براى خدا همين است ، يعنى حب و بغضى كه در بند و محدوده احكام شرعى و فرامين خداوند متعال باشد .
امام باقر ( عليه السلام ) از پيامبر نقل كردند كه ايشان فرمودند : دوست داشتن يك مومن نسبت به مومن ديگر ، اگر براى خدا باشد ، از بزرگترين شعبه هاى ايمان است ، آري ! هركس براى خدا دوست داشته باشد
و براى خدا دشمن بدارد و براى خدا دريغ كند ، او از برگزيدگان خداست . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 2 ص 124

حب پيامبر و خاندان ايشان از برترين انواع حب است

در كتاب شريف كافى روايتى عجيب از امام صادق ( عليه السلام ) نقل شده است . حضرت فرمودند : مردى بود كه كارش فروختن روغن بود و محبت شديدى نسبت به رسول خدا ( صلى الله عليه وآله ) داشت . رسم اين مرد چنان بود كه هر گاه مي خواست سراغ كارش برود ، تا به سراغ رسول خدا ( صلى الله عليه وآله ) نرفته و آن حضرت را نمي ديد ، دنبال كار خود نمى رفت . اين جريان معروف شده بود و [ همه از آن با خبر بودند . از اين رو ] هر گاه ( از دور ) مىآمد ، رسول خدا ( صلى الله عليه وآله ) سر خود را بالا مىآورد تا آن مرد او را ببيند ( و دنبال كار خود برود ) .
روزى طبق معمول نزد رسول خدا ( صلى الله عليه وآله ) آمد ، حضرت نيز سر خود را بالا آورد تا آن مرد او را ديده و برفت ؛ ولى طولى نكشيد كه بازگشت . رسول خدا ( صلى الله عليه وآله ) چون ديد آن مرد چنين كرد ، با دست خود اشاره كرد كه بنشين ! آن مرد پيش روى آن حضرت نشست . رسول خدا ( صلى الله عليه وآله ) به دو فرمود : امروز كارى كردى كه روزهاى
--------------------------- 123 ---------------------------
پيش چنين نميكردى ؟ عرض كرد : اى رسول خدا ! سوگند بدان كه تو را براستى به نبوت برانگيخته ، ياد تو چنان دلم را فرا گرفت [ و هواى ديدارت چنان بسرم افتاد ] كه نتوانستم دنبال كارم بروم و به ناچار نزدت بازگشتم ! حضرت در حق آن مرد دعا كرد و با خوشروئى با او سخن گفت . اين جريان گذشت و چند روز شد كه رسول خدا ( صلى الله عليه وآله ) آن مرد را نديد ؛ از احوال او پرسيد ؟ اصحاب گفتند : چند روز است كه ما او را نديده‌ايم . حضرت برخاست ، كفشهاى خود را پوشيد و اصحاب نيز كفشهاى خود را پوشيده و دنبال آن جناب به بازار روغن فروشان آمده و ديدند كه در دكان آن مرد كسى نيست ؛ احوال او را از همسايگانش پرسيدند ، آنها به پيامبر گفتند : او مرده است ! او مردى امانتدار و راستگو بود ولى يك خصلت در او بود ! فرمود : چه خصلتى ؟ گفتند : شهوت ران بود ، مقصودشان اين بود كه به دنبال زنان مي رفت ؛ رسول خدا ( صلى الله عليه وآله ) فرمود : خدايش بيامرزد ، به
خدا سوگند چنان محبتى به من داشت كه حتى اگر كنيز فروش هم بود ، خدايش مىآمرزيد . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 8 ص 78
( ( نَخّاس ) ) كه در اين روايت بدان اشاره شده ، يعنى كسى كه كنيزان را مى فروشد و اين شخص معمولا مرتكب حرام شده و با آنان مرتكب زنا مىشود . حال معناى كلام پيامبر ( صلى الله عليه وآله ) اين است كه : اين جوان روغن فروش كه پيامبر را چنان دوست مى داشت كه تا پيامبر را نمى ديد ، سر كارش نميرفت ، به خاطر همين عملش ، حتى اگر كنيزفروش ( مرتكب زنا ) هم مى بود ، بخشيده مى شد و ثواب محبت پيامبر بر آن گناه غلبه مى كرد .
البته اين سخن به هيچ وجه به معناى كوچكى گناه نيست ، بلكه نشان دهنده عظمت مقام پيامبر و اهل بيت نزد خداوند و عظمت ثواب محبت آن
--------------------------- 124 ---------------------------
بزرگواران است .
جالب اين جاست كه در اين ماجرا ، دوستان آن جوان روغن فروش ، به راستى و درستى او گواهى مى دهند ، و چه بسا همين مقدار راستى و درستى هم بر اثر محبت آن جوان نسبت به پيامبر باشد ، اگر چه در موارد ديگري ، گناهانى مرتكب مى شده است .
بُريد بن معاويه عجلي ; چنين نقل مىكند : نزد امام باقر ( عليه السلام ) بودم كه مردى از اهل خراسان وارد شد و چون تمام راه را پياده آمده بود ، پاهايش ورم كرده بود ! به حضرت عرض كرد : به خدا قسم هيچ چيز مرا از خراسان تا بدين جا نكشانده مگر حب شما اهل بيت ! امام باقر ( عليه السلام ) فرمودند : به خدا قسم حتى اگر سنگ هم ما را دوست داشته باشد ، خداوند او را با ما محشور خواهد كرد ! و آيا دين ، چيزى غير از حب و بغض است ؟ خداوند مى فرمايد : اى پيغمبر ! بگو اگر خدا را دوست داريد از من پيروى كنيد تا خدا شما را دوست داشته باشد و گناهانتان را ببخشد ( 1 ) ( 1 ) - قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُوني يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَ يَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَ اللَّهُ
غَفُورٌ رَحيم - آل عمران / 31 ؛ و همچنين مى
فرمايد : كسانى را كه به سوى آنان هجرت كنند دوست دارند ( 1 ) ( 1 ) - وَ الَّذينَ تَبَوَّؤُا الدَّارَ وَ الْإيمانَ مِنْ قَبْلِهِمْ يُحِبُّونَ مَنْ هاجَرَ إِلَيْهِمْ وَ لا يَجِدُونَ في صُدُورِهِمْ حاجَةً مِمَّا أُوتُوا وَ يُؤْثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُون - حشر / 9 ؛ و آيا دين چيزى غير از دوست داشتن است ؟ ( 2 ) ( 2 ) - تفسىر عىاشى ج 1 ص 167
راوى به امام صادق ( عليه السلام ) عرض كرد : فدايتان گردم ! ما فرزندانمان را به نامهاى شما و پدرانتان نامگذارى مى كنيم ؛ آيا اين كار سودى برايمان دارد ؟ امام فرمودند : بله ! به خدا قسم . آيا دين چيزى غير از دوست داشتن است ؟ خداوند فرمود : اى پيغمبر ! بگو اگر خدا را دوست داريد از من پيروى كنيد تا
--------------------------- 125 ---------------------------
خدا شما را دوست داشته باشد و گناهانتان را ببخشد ( 3 ) ( 3 ) - قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُوني يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَ يَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَ اللَّهُ
غَفُورٌ رَحيم - آل عمران / 31 . ( 4 ) ( 4 ) - تفسىر عىاشى ج 1 ص 168
اين كلام نورانى امام باقر ( عليه السلام ) كه فرمودند : حتى اگر سنگ هم ما را دوست داشته باشد با ما محشور خواهد شد ، بر اين واقعيت دلالت
دارد كه حتى اشياء نيز در حدّ خود داراى روح هستند و ما هم اين چنين معتقديم .
خداوند متعال نيز در قرآن كريم به همين امر اشاره داشته و مى فرمايد : هيچ چيزى نيست مگر اينكه خدا را تسبيح مى گويد اما شما نمى توانيد تسبيح آنها را بفهميد . ( 1 ) ( 1 ) - تُسَبِّحُ لَهُ السَّماواتُ السَّبْعُ وَ الْأَرْضُ وَ مَنْ فيهِنَّ وَ إِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلاَّ يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لكِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبيحَهُمْ إِنَّهُ كانَ حَليماً غَفُوراً - اسراء / 44
همچنين اين كلام بيان مى دارد كه روز قيامت هر آنچه كه داراى روح است محشور خواهد شد ، انسان ، حيوان ، گياه ، اشياء و . . . ( 2 ) ( 2 ) - در اىن زمىنه كه اشىاء و نباتات هم داراى روح هستند رواىات بسىارى وجود دارد و براى نمونه مى توان به رواىات موجود در ابواب نگىن هاى انگشترها و فضىلت سنگ هاى مختلف رجوع كرد .
اما نسبت به حديث دوم كه درباره نامگذارى فرزندان است ، « سود » در اينجا به اين معناست كه اين كار ، ما را به خداوند نزديك كرده و براى ما سودمند است ؛ همان گونه كه اين نامگذارى براى خود فرزندان نيز مفيد خواهد بود ، هم با توجه به اثر وضعى آن و هم با توجه به اثر شرعى اش .

جاذبيت شخصيت امام زمان ( عليه السلام )

هنگامى كه كلمات پيامبر ( صلى الله عليه وآله ) را در رابطه با بشارت ولادت امام زمان ( عليه السلام ) مى خوانيم ، به روشنى در مى يابيم كه حضرت مى خواهند ما را مشتاق و دلداده وجود مقدس و نازنين مهدى موعود عجل الله تعالى فرجه گردانند و به زيبايى
--------------------------- 126 ---------------------------
هرچه تمام تر ، سيماى آن جناب را توصيف كرده اند . اوصافى از قبيل : پيشانى بلند ، بينى گرد ، پيشانى نوراني ، فاصله دار بودن دو دندان جلو ، ابروى پيوسته ، چهره درخشان ، چشمان درشت ، وجود خال در گونه راست ، صورت زيبا مانند ماه شب چهارده ، شمايلش همانند من است ، شبيه ترين مردمان به من در صورت و سيرت ، ظهور مىكند در حالى كه سن و سال او مانند يك فرد بين سى سال تا چهل سال است . ( 1 ) ( 1 ) - معجم احادىث الامام المهدى 7 ج 2 ص 516
هفت سلام به امام ( عليه السلام ) در حالت هاى مختلف آن حضرت
السلام عليك حين تقعد
السلام عليك حين تقوم
السلام عليك حين تقرأ و تبين
السلام عليك حين تصلى و تقنت
السلام عليك حين تركع و تسجد
السلام عليك حين تكبّر و تهلّل
السلام عليك حين تحمد و تستغفر
اين فراز از سلام هاى زيارت زيباى آل ياسين ، ابتكارى در عشق به امام ( عليه السلام ) است . در واقع هنگامى كه يك عاشق ، در محبت معشوق خود ذوب باشد ، تك تك حالات او هم براى وى مهم و دوست داشتنى است . . .
همچون مادرى كه همواره به فرزند خود مى گويد : به فداى خنده هايت ، به فداى حالت ايستادنت ، فداى لحظه اشك ريختنت و . . .
--------------------------- 127 ---------------------------

السلام عليك حين تقعد

يعنى سلام بر تو اى مولاى من هنگامى كه نشسته اي ؛ و منظور ، زمان غيبت است كه امام ( عليه السلام ) هنوز قيام نكرده و در حالت قعود ( عدم قيام ) هستند ، همين زمانى كه امام ( عليه السلام ) به همراه جناب خضر و اصحاب نيكشان به انجام امور مهم خويش مشغول اند .
نكته بسيار مهم در اين سلام اين است كه سلام دهنده اقرار و اعتراف مىكند كه : اى آقاى من و اى مولاى من ! شما امام بر ما هستيد ، چه در حالت قعود و چه در حالت قيام ، چه در زمان غيبت و چه در زمان ظهور ؛ و اين يكى از برترين حالات تسليم در برابر امام است .
آنگاه كه امام حسن ( عليه السلام ) بنا بر مصلحت ، با معاويه لعنة الله عليه صلح فرمودند ، بسيارى از اصحابشان بر ايشان اعتراض كردند ! امام در جواب يكى از آنان فرمودند : اى ابوسعيد ! آيا من همان كسى
نيستم كه پيامبر درباره من و برادرم فرمودند : حسن و حسين امام هستند ، چه قيام كنند و چه نكنند ؟ ! گفتم : بله ؛ فرمودند : پس من امام هستم ، چه قيام كنم و چه از قيام بنشينم ! اى ابوسعيد ! دليل صلح من با معاوية همان دليل صلح پيامبر با بنى ضُمره و بنى أشجه و اهل مكه در حديبيه بود . آنان به نزول قرآن كافر بودند ، و معاويه و اصحابش به تفسير و تاويل قرآن كافر هستند . ( 1 ) ( 1 ) - علل الشراىع ج 1 ص 211

السلام عليك حين تقوم

يعنى سلام برتو اى آقاى من در آن حال كه ايستاده ايد . چه زيباست ايستادن شما كه شبيه ترين مردم به جدّتان پيامبر هستيد . روى شما روى
--------------------------- 128 ---------------------------
پيامبر و اخلاقتان همچون اخلاق ايشان . حتى تركيب اندام شما نيز چونان پيامبر است . چشمتان مى خوابد اما قلبتان بيدار است و بدن مباركتان سايه ندراد . سلام بر شما آن هنگام كه ظهور مى كنيد و مردم محو تماشاى شما مى شوند و ياد پيامبر را براى همه زنده مى كنيد .

السلام عليك حين تقرأ و تبين

سلام بر تو اى مولاى من آن هنگام كه قرآن را تلاوت كرده و آن را براى مردم تفسير مى كنيد و دين پيامبر را به مردم مى آموزيد . مقصود از اين زمان ، زمان ظهور است ؛ چرا كه در زمان غيبت ، آن حضرت دين و قرآن را براى همه مردم تفسير نمى كنند [ بلكه خواص ياران و نزديكان حضرت ، در اين جنبه از ايشان بهره مى برند ] .
اما هنگام ظهور ، اوضاع فرق مىكند ! حضرت در آن زمان با زبان خود مردم با آنان صحبت مى كنند . امام ( عليه السلام ) از كوه هاى شام و فلسطين براى يهود بخش هايى از تورات را بيرون مى آورند و برايشان قرائت مى كنند ، به طورى كه يهود از ديدن شدت آشنايى امام با تورات ، از خود بى خود شده و بسيارى از آنان مسلمان مى شوند . ( 1 ) ( 1 ) - معجم احادىث الامام المهدى 7 ج 1 ص 344
البته همه ائمه ( عليهم السلام ) ، قدرت فهم و سخن گفتن به تمام زبانها را داشتند ؛ چرا كه آنان حجت هاى الهى بر تمام اهل زمين هستند ،
پس بايد به زبان تمام مردم زمين ( حتى اجنه و حيوانات ) آگاه باشند .
درباره زندگانى امام كاظم ( عليه السلام ) نقل شده كه آن حضرت در زمان كودكي ، انجيل را براى بُريهه راهب قرائت كردند . بريهه گفت : مسيح ( عليه السلام ) نيز اين گونه
--------------------------- 129 ---------------------------
قرائت مى كرد و پس از مسيح هيچ كس اين گونه قرائت نكرده است ! پنجاه سال است كه دنبال تو يا شخصى مثل تو مى گردم ؛ بريهه ايمان آورد ، ايمانى راستين ! همچنين زنى راهبه هم به همراه بريهه ايمان آورد .
سپس هشام و بريهه و زن راهبه ، هر سه خدمت امام صادق ( عليه السلام ) رفتند و هشام ، ماجرا را تعريف كرد . امام صادق ( عليه السلام ) فرمودند : در حالى كه برخى از فرزند زادگان از برخى ديگرند و خداوند شنوايى داناست ( 1 ) ( 1 ) - ذُرِّيَّةً بَعْضُهَا مِنْ بَعْضٍ وَاللهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ - آل عمران / 34 .
بريهه گفت : فدايت گردم ! شما تورات و انجيل و كتب ديگر پيامبران را از كجا مى آوريد ؟ امام فرمودند : اين كتابها از خود آنان به ما ارث رسيده است ! ما آنها را مثل خود آن پيامبران مى خوانيم .
خداوند در زمينش حجتى قرار نمى دهد كه چيزى از او بپرسند و او بگويد نمى دانم !
از آن زمان به بعد ، بريهه راهب هميشه با امام صادق ( عليه السلام ) بودند تا اينكه آن حضرت شهيد شدند و ايشان در زمره ياران امام كاظم ( عليه السلام ) قرار گرفتند . در زمان آن حضرت ، بريهه از دنيا رفت و خود امام كاظم ( عليه السلام ) كار غسل و كفن و دفن او را با دست خود انجام داده و فرمودند : او يكى از حواريون حضرت عيسى بود كه حق خداوند بر خودش را مى شناخت . راوى مى گويد : غالب اصحاب امام كاظم ( عليه السلام ) آرزو داشتند كه جاى بريهه مى بودند . منبع واقعه را در پانوشت ، ذكر كنيد .
امام رضا ( عليه السلام ) در مناظره با خاخام يهودى به او چنين فرمودند : اى يهودي ! اين بخش از تورات را از من بشنو ! [ راوى مى گويد : ] سپس امام ، آياتى از تورات را براى ما خواندند كه آن يهودى از زيبايى قرائت آن حضرت به لرزه افتاد و تعجب كرد ! ( 1 ) ( 1 ) - عىون اخبار الرضا 7 ج 2 ص 139
--------------------------- 130 ---------------------------

السلام عليك حين تصلى و تقنت

يعنى اى مولاي ! من من حالت نماز خواندن و حالت قنوتتان را هم دوست دارم ! پس سلام خدا بر شما باد در حال نمازتان . روحم به فداى آن حالتى كه دستانتان را به سوى خدا بلند كرده و با خداى خود مناجات مى كنيد ! اى آقاى من . . .

السلام عليك حين تركع و تسجد

آقاى من ! چه زيبا و دوست داشتنى است آن حالتى كه شما با اين عظمت و مقامتان در پيشگاه خداوند خم شده و تعظيم و ركوع مى كنيد و عبادت كردن را به مردم مى آموزيد . به آنان مى آموزيد كه عزت ، در بندگى خداوند متعال است و كمال انسان با افتادگى و اعتراف در پيشگاه خداوند متعال ، دست يافتنى است . همان خدايى كه در بين تمام مخلوقات ، انسان را از همه گرامى تر داشته است .
سلام بر شما در حال سجده كردنتان براى خداوند ، همان هنگام كه در عظمت خداوند متعال ذوب مىشويد و به مردم مى آموزيد كه تكامل آنان در عمق عبادت و بندگى و سجود براى خداوند است ،
و اينكه انسان در برابر عظمت خداوند هرچه افتاده تر باشد ، بلند مرتبه تر مىشود . . .

السلام عليك حين تهلل و تكبر

سلام بر تو اى آقا و اى مولاى من ! سلام بر شما در آن حال كه خدا را عبادت مى كنيد و در نمازتان تكبير مى گوييد . سلام بر آن حال كه در اذان و اقامه و تشهد نمازتان ( ( لا إله الّا الله ) )
مى گوييد ، سلام بر آن حال تسبيح گفتنتان پس از نماز .
سلام بر شما در آن حال كه ظهور كرده و معلوم مى سازيد كه خداوند متعال
--------------------------- 131 ---------------------------
از همه چيز والاتر است ، از تمام ستمگران و سركشان و فرمانروايان زمين و از نيروهايشان .
سلام بر شما در آن حال كه شعار « الله اكبر » را مجسم مى كنيد و دشمنان الهى را نابود و ريشه كن مى كنيد . نقشه ها و نيروها و تمام ابزارهايشان را به وسيله آنچه كه خداوند به شما آموخته ، باطل و بى اثر مى كنيد .
سلام بر شما در آن حال كه ( ( لا إله الّا الله ) ) مى گوييد و خداوند متعال را در ذات و صفات يگانه مى دانيد و تمام كسانى را كه بر
خداوند سركشى كرده و الله را به مخلوقاتش تشبيه كرده و معتقد به جسميت خداوند شدند ، نابود مى كنيد .
سلام بر شما در آن حال كه اعلام مى كنيد ديگر پس از اين روز ، هيچ سلطان و فرمانروايى از ستمگران ، حاكم زمين نخواهد بود و خود با رحمت و مهربانى در بين مردم حكمرانى مى كنيد .

السلام عليك حين تحمد و تستغفر

آقاى من ! من شما را دوست دارم در آن حال كه سپاس خداوند متعال مى گوييد ؛ اعلام مى كنيد كه تمامى نعمتها از جانب خداوند متعال است و مردم را نيز دعوت به چنين اعترافى مى كنيد .
سلا خدا بر شما اى آقاى من ! كه اعتراف مى كنيد به محدوديت و كوتاهى انسان از شكرگزارى خداوند . اعلام مى كنيد كه حق خداوند متعال بسيار بزرگ است و هيچ كس نمى تواند آن را بجا آورد . . .

سلامهاى پايانى زيارت آل ياسين

السلام عليك حين تصبح و تمسي

--------------------------- 132 ---------------------------
آقاى من ! خداوند متعال در قرآن فرموده است : منزّه است خداوند به هنگامى كه شام مىكنيد و صبح مىكنيد ( 1 ) ( 1 ) - فَسُبْحَانَ اللَّهِ حِينَ تُمْسُونَ وَ حِينَ تُصْبِحُونَ - روم / 17 ، پس شما قطعا در اين دو زمان ، مشغول تسبيح خداوند هستيد . پس مولاى من ، سلام بر شما هنگامى كه صبح مى كنيد ، و سلام بر شما هنگامى كه روز را به پايان مى رسانيد .
من چنين مى پندارم كه شما شب هنگام را در مدينه منوره ، شهر جدتان پيامبر ( صلى الله عليه وآله ) به سر مى بريد ، چرا كه آنجا منزل و خوابگاه شماست ، پس شما نماز واجب و نافله تان را كنار جدّتان مى خوانيد . اما در هر مكان ديگر هم كه باشيد فرق نمى كند ، سلام خدا بر شما در تمام اوقات و در تمام حالاتتان ، كه تمام حالات و اوقات شما در ذكر و ياد خداوند سپرى مىشود .

السلام عليك فى الليل اذا يغشى و النهار اذا تجلي

مولاى من ! شما همچون حضرت عيسي ( عليه السلام ) نيستيد كه در آسمان ها زندگى كنيد ! بلكه شما در ميان ما و در بين ما بر روى زمين هستيد و گردش شبانه روز را درك مى كنيد ؛ پس سلام بر شما در آن هنگام كه شب مىشود و در آن هنگام كه روز مىشود . . .

السلام عليك ايها الامام المامون

سلام بر شما اى امام الهي ، كه امانت دارد علومى هستيد كه خداوند به شما داده است ؛ اى امامى كه امانت دار مردمى هستيد كه خداوند سرپرستى آنان را به شما سپرده است .
آقاى من ! شما امانت دار هستيد و حق كسى را پايمال نمى كنيد ، در هيچ امر واجبى كوتاهى نكرده و هيچ تصرف نابجايى نمى كنيد ؛ چرا كه شما از
--------------------------- 133 ---------------------------
جانب خدا هدايت شده و معصوم به عنايت الهى هستيد .
شما در امان هستيد از اينكه كوچكترين اذيتى از جانب كسى به شما برسد ، شما از اذيت تمام عالم در امان ايد .
اين سلام و اين تعبير از امام ( عليه السلام ) به ( ( امام مامون ) ) اشاره به عقائد ما دارد كه معتقديم يكى از شرايط امام ، معصوم بودن است . امامِ يك امت حتما بايد معصوم باشد تا خداوند امر هدايت آنها را به او بسپارد . امام بايد خودش نسبت به هرگونه خطا و اشتباهى در امان باشد و گرنه خداوند متعال هدايت يك امت را به كسى نمى سپارد كه خودش از گمراهى مصون نيست !
و اين سلام ، تعبيرى شيوا و رساست كه اشاره به آن مقام دارد .

السلام عليك ايها المقدم المأمول

سلام بر تو اى آقاى من كه پيشگام امت هستيد و از همه برتر ! سلام بر شما اى آقاى من كه شما نقطه اميد تمام عالم هستيد كه روزى بازگرديد و دولت عدل را برقرار سازيد و بساط ظلم را برچينيد .

السلام عليك بجوامع السلام

جوامع هر چيز يعنى اساس و بهترينِ آن چيز .
و معناى اين سلام اين است : شما را سلام مى گويم به بهترين انواع سلام !
از خداوند مى خواهم كه بهترين و برترين آرامش و بركت را به شما عطا فرمايد . . .
--------------------------- 134 ---------------------------
.
--------------------------- 135 ---------------------------

فصل چهارم: شاهد گرفتن امام ( عليه السلام ) بر عقائدمان

--------------------------- 136 ---------------------------

شاهد گرفتن بر عقيده به چه معناست ؟

أشهدك يا مولاى أنى أشهد أن لا إله إلّا الله وحده لا شريك له و أن محمداً عبده و رسوله لا حبيب الّا هو و أهله .
شاهد گرفتن امام بر عقيده ، به اين معناست كه مومن در برابر امام خود بنشيند و تمام عقائد خود را براى حضرت بازگو كند و ايشان را بر اين عقائد شاهد بگيرد .
اين كار در گذشته نيز رائج بوده و ياران ائمه در برابر ايشان عقائدشان را بازگو مى كرده اند ؛ هم براى تصحيح و هم براى شاهد گرفتن امام ( عليه السلام ) .
اسماعيل بن جابر مى گويد : به امام باقر ( عليه السلام ) عرض كردم : آيا اجازه مى دهيد دينى را كه بدان معتقدم برايتان بازگو كنم ؟ امام فرمودند : بگو . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 1 ص 188
جناب عبدالعظيم حسني ; به امام جواد ( عليه السلام ) عرض كرد : اى فرزند رسول خدا ! من مى خواهم دينم را بر شما عرضه كنم تا اگر صحيح
است ، بر همين عقائد تا لحظه مرگم پايدار باشم . امام فرمودند : بگو اى ابوالقاسم . ( 1 ) ( 1 ) - امالى شىخ صدوق ; ص 419
در اين فراز از زيارت ، مومن امامش را بر عقائد خود شاهد مى گيرد تا در روز قيامت امام ( عليه السلام ) بر اين عقائد گواهى دهند ؛ چرا كه در آن روز ، تمام مردم به نام امامشان فراخوانده مى شوند ( 2 ) ( 2 ) - يَوْمَ نَدْعُوا كُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِم . . . - اسراء / 71 ، و ائمه ما همانانى هستند كه خداوند آنان را شاهد بر مردم قرار داده است . ( 3 ) ( 3 ) - وَ كَذلِكَ جَعَلْناكُمْ أُمَّةً وَسَطاً لِتَكُونُوا شُهَداءَ عَلَى النَّاسِ وَ يَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهيداً - بقره / 143
با اين جملات ، امام ( عليه السلام ) را شاهد مى گيريم بر اعتقادمان به توحيد و يگانگى خداوند و ايمان به پيامبرى حضرت محمد ( صلى الله عليه وآله ) و اينكه ايشان بنده و فرستاده خداوند هستند .
--------------------------- 137 ---------------------------
همچنين امام ( عليه السلام ) را شاهد مى گيريم بر اينكه ما معتقديم خداوند را هيچ حبيبى نيست مگر محمد و آل محمد ( صلى الله عليه وآله ) ، و اين بدان معناست كه محبت و دوستى خداوند نسبت به اين خاندان ، در
بالاترين درجه است و با ديگران قابل مقايسه نيست ( نه اينكه حقيقتا هيچ حبيب ديگرى براى خداوند نباشد ) .
اين اقرار ( لا حبيب الا هو و اهله ) در واقع پذيرش و انجام همان فرمان الهى است كه در قرآن آمده و خداوند متعال به پيامبر فرمودند : اى پيامبر ! بگو من هيچ مزدى از شما نمى خواهم مگر دوست داشتن خاندانم ( 1 ) ( 1 ) - ذلِكَ الَّذي يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبادَهُ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ
أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فيها حُسْناً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ
شَكُورٌ - شورى / 23 .
و همچنين پذيرش اين كلام پيامبر است كه فرمودند : هيچ كس مومن نيست مگر اينكه اهل بيت مرا دوست داشته باشد . عمر بن خطاب گفت : نشانه دوست داشتن اهل بيتت چيست ؟ پيامبر فرمودند : اين ! و با دستشان به شانه اميرالمومنين ( عليه السلام ) زدند . ( 2 ) ( 2 ) - بشارة المصطفى لشىعة المرتضى ص 150
مودت و محبت بالاتر از اطاعت است ؛ چرا كه گاهى اوقات انسان به اجبار از كسى اطاعت مىكند بدون اينكه او را دوست داشته
باشد . اما گاهى شدت محبت و علاقه فردى به ديگرى باعث اطاعت از او مىشود ، و ارزش اين اطاعت با نوع قبل اصلا قابل مقايسه نيست !
پيامبر اعظم ( صلى الله عليه وآله ) فرمودند : همه شما در كنار حوض كوثر بر من وارد مىشويد و آنگاه نسبت به رفتارتان با يادگارانم از شما سوال خواهم پرسيد . ( 1 ) ( 1 ) - كافى ج 1 ص 294
همچنين آن حضرت در حديث ديگرى فرمودند : روز قيامت هيچ كس از جاى خود تكانى نمى خورد مگر اينكه درباره چهار چيز از او سوال مىشود : از
--------------------------- 138 ---------------------------
عمرش كه در چه راهى گذرانده و از جوانىاش كه در چه كارى به سر رسانده و از مالش كه از كجا آورده و از دوستى ما اهل بيت . ( 2 ) ( 2 ) - امالى شىخ صدوق ; ص 39
پس در روز قيامت همان گونه كه درباره توحيد از ما سوال خواهد شد ، درباره نبوت نيز از ما سوال مىشود . و همان گونه كه درباره نبوت از ما سوال مىشود ، نسبت به محبت اهل بيت ( عليهم السلام ) نيز مورد
سوال واقع مى شويم . و در آن زمان است كه امام ( عليه السلام ) بر اين امور شهادت مى دهند و آنجاست كه شهادت امام ( عليه السلام ) ما را نجات خواهد داد !
گواهى بر اينكه ائمه ( عليهم السلام ) حجتهاى الهى هستند
و أشهد أن أمير المؤمنين حجته ، والحسن حجته ، والحسين حجته ، وعلي بن الحسين حجته ، و محمد بن علي حجته ، و جعفر بن محمد
حجته ، و موسى بن جعفر حجته ، وعلي بن موسى حجته ، و محمد بن علي حجته ، وعلي بن محمد حجته ، والحسن بن علي حجته ، وأشهد أنك حجة الله .
ائمه ( عليهم السلام ) صفات و فضائل بسيارى دارند كه برخى از آنها در رابطه با حجت بودن آن بزرگواران است ، مانند : خليفه رسول الله بودن ، امام بودن ، معصوم بودن ، ولى الله بودن و حجت بودن از جانب خداوند بر بندگان .
اما در اين فراز از زيارت ، براى گواهى دادن و گواهى گرفتن آن بزرگواران ، به حجت الله بودن آنان شهادت مى دهيم ، چرا كه اين يك مقام حقوقى است كه با گواهى دادن و گواه گرفتن و نيز با محاكمه در روز قيامت ، تناسب بيشترى دارد . چرا كه در روز قيامت آن چيزى كه نسبت به آن بازخواست مى شويم ،
--------------------------- 139 ---------------------------
اعتقاد به حجت الله است و قطعا خداوند در روز قيامت درباره حجت ها سوال خواهد كرد ، روزى كه خداوند بر مردم حجت دارد و مردم بر خداوند هيچ حجتى ندارند و همه حجت ها تمام شده است ؛ چنان كه در قرآن فرمود : تا پس از فرستادگان ، ديگر از جانب مردم هيچ حجتى بر خدا روا نباشد ( 1 ) ( 1 ) - رُسُلاً مُبَشِّرينَ وَ مُنْذِرينَ لِئَلاَّ يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللَّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ وَ كانَ اللَّهُ عَزيزاً حَكيماً - نساء / 165 .
اما معنى « حجت الله » اين است كه خداوند آن بزرگواران را به عنوان برهان و دليل ( براى قطع كردن بهانه ) بر مردم قرار داده و در روز قيامت به خاطر وجود آنان ، بندگان را بازخواست مىكند . پس همان گونه كه خداوند در آن روز بر آنان احتجاج مىكند كه من براى شما پيامبر فرستادم و او نيز كلام مرا به شما رساند ، به خاطر
وجود ائمه هم احتجاج مىكند كه بعد از پيامبر هم دوازده امام و پرچم هدايت برايتان فرستادم و آنان تمام پيامها و سخنان مرا به شما رساندند و برايتان تفسير كردند ، چنان كه پيامبر در برابر هزاران نفر ، دست اولين اين حجتها را بالا برد و فرمود : هر كه من مولاى اويم ، اين على مولاى اوست ، و شما اين سخن را از او شنيديد و به او تبريك گفتيد و در آنجا حجت تمام شد !
پس معناى سخن اين است كه اى آقاى من و اى مولاى من ! من شهادت مى دهم كه شما حجت هاى خداوند متعال بر مردم
هستيد ، پس شما نيز بر اين اعتقاد من شاهد و گواه باشيد ؛ برايم گواه باشيد تا اين گواه بودن شما روز قيامت مرا نجات دهد .

انتم الأول و الآخر

أنتم الأول والآخر ، وأنّ رجعتكم حقٌّ لا شك فيها ، يوم : لايَنْفَعُ نَفْساً
--------------------------- 140 ---------------------------
إِيمَانُهَا لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ أَوْ كَسَبَتْ فِي إِيمَانِهَا خَيْراً .
روايات بسيارى داريم كه ائمه ( عليهم السلام ) آغاز و پايان برنامه خداوند براى دين اسلام هستند .
اميرالمومنين ( عليه السلام ) به پيامبر عرض كردند : اى رسول خدا ! آيا هدايت كنندگان امت از خاندان ما هستند يا از غير ما ؟ پيامبر فرمودند : البته كه هدايت كنندگان به خداوند از ما هستند تا روز قيامت خداوند به وسيله ما مردم را از گمراهى شرك و فتنه نجات مىدهد ، و پس از گمراهى فتنه به وسيله ما دوباره با هم برادر مى شوند ، همان گونه كه پيش از آن و پس از گمراهى شرك ، به وسيله ى ما با هم برادر شده بودند . خداوند به وسيله ما پايان مى بخشد همان گونه كه به وسيله ما آغاز كرد . ( 1 ) ( 1 ) - كمال الدىن و تمام النعمة ج 1 ص 231
امام باقر ( عليه السلام ) فرمودند : اى مردم به كجا مى رويد و به كجايتان مى برند ؟ خداوند اولينتان را به وسيله ما هدايت كرده و آخرينتان هم به وسيله ما هدايت خواهد شد ، اگر شما پادشاهى موقت داريد ، پادشاهى ما طولانى است و پس از حكومت ما حكومت ديگرى نخواهد بود . ماييم همان اهل عاقبتى كه خداوند درباره آنان فرمود : عاقبت با پرهيزكاران است ( 1 ) ( 1 ) - وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقين - قصص / 83 . ( 2 ) ( 2 ) - كافى ج 1 ص 471
آن حضرت همچنين فرمودند : ما همانهاييم كه خداوند با ما آغاز مىكند و به ما پايان مى بخشد ؛ ما امامان هدايتگر هستيم . ( 3 ) ( 3 ) - بصائر الدرجات ص 83
در كتاب گرانسنگ تحف العقول ، از اميرالمومنين ( عليه السلام ) چنين نقل شده است : خداوند عز و جل به وسيله ما آغاز كرد و به ما پايان خواهد بخشيد ؛
--------------------------- 141 ---------------------------
آنچه را كه بخواهد به وسيله ما پاك مىكند و روزگار سخت را به وسيله ما دور مىكند ؛ باران به وسيله و به خاطر ما نازل مىشود . مباد فريبنده ، شما را از اطاعت خداوند بفريبد ( و باز دارد ) . اگر قائم ما قيام كند آسمان باران خود ببارد ،
زمين گياهانش را بروياند ، دشمنى از دل بندگان برخيزد ، درندگان و چارپايان با هم بسازند ، چنان كه زنى تواند بين عراق و شام رفت و آمد كند و جز بر گياهان قدم نگذارد . ( 1 ) ( 1 ) - تحف العقول ص 115
اما اينكه مى گوييم : أن رجعتكم حق لا ريب فيها ( 2 ) ( 2 ) - بازگشت شما حقىقت است و هىچ شكى در آن نىست . ، منظور همان ظهور امام زمان ( عليه السلام ) و بازگشت ائمه ( عليهم السلام ) پس از حكومت ايشان است .
همچنين اين آيه كه مى فرمايد : لايَنْفَعُ نَفْساً إِيمَانُهَا لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ ( 3 ) ( 3 ) - كسى كه از پيش ايمان نياورده يا در ايمان خويش كار نيكويى انجام نداده باشد ايمانش او را سودى نخواهد داد - انعام / 158 ، طبيعتا بايد در مورد برخى از ستمكاران باشد ، يا منظور از آيه ، زمان نزديك به قيامت باشد ؛ چرا كه باب توبه ، حتى پس از قيام امام ( عليه السلام ) نيز باز است ، چنان كه بسيارى از پيروان حضرت عيسي ( عليه السلام ) پس از ظهور ، به امام زمان ( عليه السلام ) ايمان مى آورند .

گواهى به قيامت و حسابرسي

و أن الموت حق ، و أن ناكراً ونكيراً حق . وأشهد أن النشر والبعث حق ، و أن الصراط والمرصاد حق ، والميزان والحساب حق ، والجنة والنار حق ، والوعد والوعيد بهما حق .
هنگامى كه فرد مومن ، از امامش مى خواهد كه برايش گواهى دهد كه او معتقد به معاد و حسابرسى و بهشت و جهنم است ، پس در واقع يعنى اينكه او
--------------------------- 142 ---------------------------
به تمام اين امور معتقد است و آنها را در كارهاى خود لحاظ مىكند ، از خداى خود پروا دارد و به پاداش نيك خداوند اميدوار است .
و خود اين شهادت و گواه گرفتن امام ( عليه السلام ) ، تاثير بسيارى در رفتار و منش او خواهد داشت و باعث مىشود بيشتر مواظب اعمال و رفتارش باشد . چرا كه اگر مخالف اين اعتقاداش عمل كند ، در آن صورت امام ( عليه السلام ) عليه او شهادت خواهند داد ، نه به نفع او !

ولايت مطلقه براى اهل بيت ( عليهم السلام )

يا مولاي شقي من خالفكم ، وسَعِدَ من أطاعكم ، فاشهد على ما أشهدتك عليه ، وأنا ولي لك ، برئٌ من عدوك ، فالحقُّ ما رضيتموه ، والباطل ما سخطتموه ، والمعروف ما أمرتم به ، والمنكر ما نهيتم عنه . فنفسي مؤمنة بالله وحده لا شريك له ، وبرسوله ( صلى الله عليه وآله ) وبأمير المؤمنين ، وبأئمة المؤمنين ( عليهم السلام ) . بكم يا مولاي ، أولكم وآخركم ، ونصرتي معدة لكم ومودتي خالصة لكم .
مولاى من ! هركه با شما دشمنى كند بدبخت است و هركه از شما اطاعت كند خوشبخت .
پس گواه باشيد بر آنچه من شما را بدان گواه گرفتم .
من دوست دار شما هستم و از دشمانان شما بيزارم .
حق همان است كه شما بدان رضايت داريد و باطل همان است كه شما از آن بيزاريد .
كار خير و خوب همان است كه شما بدان دستور داده ايد و كار ناشايست همان است كه شما از آن نهى كرده ايد .
من ايمان دارم به خداى يگانه كه هيچ شريكى ندارد ، ايمان دارم به رسول خدا ( صلى الله عليه وآله ) و به اميرالمومنين ( عليه السلام ) و به تمام امامان ( عليهم السلام ) ، و به طور ويژه به شما اى سرور
--------------------------- 143 ---------------------------
من ! ايمان دارم به اولين شما و آخرينتان .
براى يارى شما آماده ى آماده هستم و در دوستى شما اخلاص دارم . . .

ولايت و برائت دو اصل ثابت در تمام اديان

در فرازهاى پايانى اين زيارت ، چنين مى خوانيم : و انا ولى لك ، برئٌ من عدوّك ( 1 ) ( 1 ) - من دوست دار شما هستم و از دشمن شما بىزارم . .
عده اى خيال مى كنند كه برائت و بيزاري ، با همزيستى و مسالمت منافات دارد و به همين خاطر دم از دينى مى زنند كه ولايت دارد اما برائت و بيزارى از دشمن در آن نيست ؛ در حالى كه اين غلط است ، چرا كه منشأ برائت در واقع همان منشأ ولايت است .
حتى در مسئله توحيد و يگانه دانستن خداوند هم نمى توان ولايت بدون برائت داشت و همواره اعتقاد به الله بايد همراه با انكار غير الله باشد ، به همين خاطر است كه ما هيچ گاه نمى گوييم : شهادت مى دهم كه خدا هست ، بلكه مى گوييم : شهادت مى دهم كه هيچ خدايى غير از خدا نيست ! همين جمله اى كه ( ( كلمه توحيد ) ) نام گرفته و اصل و اساس اسلام است .
پس حتى برائت و بيزارى در نفى شريك براى خداوند ، بر ولايت و اثبات توحيد مقدم است ، چرا كه توحيد پديدار نمى شود مگر با نفى هرگونه شريك و همتا براى الله !
همان گونه كه دوست داشتن خوبيها هم پديدار نمى شود مگر با دشمن داشتن بدى ها و بيزارى از آنها .
به همين خاطر است كه مذهب ما نيز بر دو چيز پايه گذارى شده : بر ولايت و دوست داشتن محمد و آل محمد ( صلى الله عليه وآله ) ، و بر برائت و بيزارى از دشمنان آنان .
--------------------------- 144 ---------------------------
أبو جارود مى گويد : به امام باقر ( عليه السلام ) عرض كردم : من مردى هستم كه عمرم بالا رفته و چشمانم كم سو شده و منزلم هم از منزل شما دور است ، چيزى به من بياموزيد كه به آن معتقد باشم و به آن چنگ زنم و به اولاد و افراد پس از خود نيز برسانم و بياموزم . امام ( عليه السلام ) از اين سخن من بسيار خوشحال شده و نشستند و فرمودند : اى ابا جارود ! چه گفتي ؟ برايم تكرار كن ! سخنم را تكرار كردم ، امام فرمودند : بله اى اباجارود ! [ دين اينهاست ] : گواهى به اينكه هيچ خدايى جز خداوند متعال وجود ندارد ، يگانه است و
همتايى ندارد ، و شهادت به اينكه محمد ( صلى الله عليه وآله ) بنده و فرستاده اوست ، پرداخت زكات ، روزه ماه رمضان ، به حج رفتن ، دوستى با دوستان ما ، دشمنى با دشمنان ما ، تسليم بودن در برابر فرمان ما و انتظار ظهور قائم ما ، پرهيزكارى و تلاش . ( 1 ) ( 1 ) - مهج الدعوات ص 135
يونس بن عبدالرحمن مى گويد : بر امام موسى بن جعفر ( عليهما السلام ) وارد شدم و از ايشان پرسيدم : اى پسر رسول خدا ! آيا قيام كننده به حق شما هستيد ؟ امام فرمودند : من قيام كننده بده حق هستم اما قائم ( قيام كننده اي ) كه زمين را از دشمنان خداوند پاك مىكند و آن را پر از عدل و داد مىكند ، او پنجمين نسل از فرزندان من است . او غيبتى طولانى دارد تا جانش در امان باشد . عده زيادى در طول آن غيبت ، مرتد شده و از اعتقادشان باز مى گردند و عده اى نيز ثابت مى مانند .
سپس فرمودند : خوشا به حال شيعيان ما ! آنانى كه در زمان غيبت به ريسمان چنگ مى زنند ، در دوستى ما وبيزارى از دشمنان ما ثابت قدم و استوار هستند . آنان از ما هستند و ما نيز از آنان ! آنان به
امامت ما خرسند هستند و ما نيز به شيعه بودن آنان خرسنديم . پس خوشا به حال آنان ! خوشا به حال آنان ! به خدا قسم آنان در درجات بهشت به همراه ما خواهند بود . ( 1 ) ( 1 ) - كمال الدىن و تمام النعمة ج 2 ص 361
--------------------------- جلد كتاب 2 ---------------------------
يا مهدى ادركنى عج